18 Feb Έκτακτη Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, Δεκέμβριος 1949 : «Σύντροφοι υπογράψτε…»
( Σημειώσεις για τον επόμενο πολιτικό πόλεμο – Νο 5 * )
Στιγμιότυπα από τη θεατρική παράσταση «Ο εαυτούλης μου» του Δ. Ψαθά, 7/1948 (ΑΣΚΙ/Φωτογραφικό Αρχείο Νίκου Μάργαρη)
29/8/1949 έπεφτε το τελευταίο οχυρό στο Γράμμο…
… Μετά από μερικές εβδομάδες, αφότου οι ηττημένοι μαχητές του ΔΣΕ βρέθηκαν σε ασφαλές μέρος στις χώρες του νεοσχηματιζόμενου ανατολικού μπλοκ και είχαν μια πρώτη ανάπαυλα, ένα υπόγειο κύμα άρχισε να φουσκώνει, αντίθετα με αυτό που θα περίμενε κανείς μετά από μια τέτοια ήττα. Και όταν μάλιστα είχαν προηγηθεί Λίβανος, Καζέρτα, η ήττα του 1944 , η Βάρκιζα, η υπόθεση «Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια », ο εμφύλιος κλπ κλπ., το αναμενόμενο θα ήταν να κλειστεί ο καθένας στο καβούκι του, να μαζέψει κακήν-κακώς τις δυνάμεις και το κουράγιο του, να ξεκινήσει όπως-όπως μια νέα ζωή, με τους ώμους σκυφτούς και την καρδιά φαρμακωμένη. Και όμως, σε αντίθεση με τα αναμενόμενα, ανάμεσα στα μέλη του ΚΚΕ, ξεκίνησε μια πρωτόγνωρη συζήτηση. Οι άνθρωποι αυτοί, για κακή τύχη της ηγεσίας του ΚΚΕ, είχαν βιώσει ή έστω είχαν ακούσει για την εμπειρία της λαϊκής αυτοδιοίκησης στα χωριά της ελεύθερης Ελλάδας και γνώριζαν τις διαφωνίες του πρωτοκαπετάνιου Άρη. Επίσης, όσο και εάν ακολούθησαν τη γραμμή του Κόμματος έως τότε, μέσα τους έβραζαν οι αμφιβολίες και ο θυμός για όσα είχαν προηγηθεί.
Κι έτσι, αντί να βολευτούν φτιάχνοντας όπως-όπως τη ζωή τους στις ανατολικές χώρες, σιωπαίνοντας όπως απαιτούσαν τα κομματικά ήθη και έθιμα και μηρυκάζοντας την ήττα, μαζί και με το φόβο της καταστολής από την πλευρά των ΚΚ που κυβερνούσαν και που θα υποστήριζαν την ηγεσία του ΚΚΕ, άρχισαν συζητήσεις , έβαλαν το μαχαίρι μέχρι το κόκκαλο, απαίτησαν και προκάλεσαν συνελεύσεις των ΚΟΒ, με συμμετοχή συχνά και εξωκομματικών φίλων, που είχαν να πουν και αυτοί πολλά. Η ηγεσία μπροστά σε αυτό το μαζικό κύμα αμφισβήτησης και τη σταθερότητά του, τροποποίησε την αρχική σκληρή στάση της και υποσχέθηκε Συνέδριο μέσα στο 1950 ( «να έχουμε χρόνο να προετοιμαστούμε σύντροφοι », όπως έλεγε με την … θυμοσοφία του ο καπετάν Γιώτης, προσπαθώντας να διασκεδάσει και να κατευνάσει το θυμό με ατάκες και παροιμίες ) και ταυτόχρονα «έδωσε» κάποια δευτεροκλασάτα στελέχη, ελπίζοντας ότι αυτό το καρότο θα αρκούσε στη «βάση» και θα προστάτευε το σκληρό πυρήνα της ηγεσίας.
Αλλά αυτή η κίνησή της, αύξησε τόσο τη μαχητικότητα όσο και των αριθμό των διαφωνούντων. Από τη μία, γιατί ο εμφανώς καιροσκοπικός και διπλοπρόσωπος χαρακτήρας της, πολλαπλασίασε το θυμό και την αίσθηση κοροϊδίας, από την άλλη διότι λειτούργησε σα χαραμάδα, που πολλαπλασίασε την εμπιστοσύνη των μελών στο ορθό και τη δύναμη της διαφωνίας τους. Έτσι οι ΚΟΒ με πλειοψηφία 65% αποφάσισαν τη σύγκλειση Έκτακτης Συνδιάσκεψης για το Δεκέμβρη του 1949 !
Η ηγεσία πίστεψε ότι θα τελείωνε το θέμα στην Έκτακτη Συν/ψη, υπολογίζοντας ότι θα έλεγχε το σώμα. Πλην όμως το νερό είχε μπει στο αυλάκι και είχε γίνει ορμητικός ποταμός. Το 75 % των αντιπροσώπων ήταν «αντικομματικοί». Το Προεδρείο της στελεχώθηκε μόνο από αυτούς, κάνοντας εξαίρεση μόνο για το Ν. Ζαχαριάδη. Κίνηση που βραχυκύκλωσε τελείως τους σταλινικούς και έφερε με το μέρος την πλειοψηφίας ακόμα ένα 10% των συνέδρων. Η Συν/ψη αυτοανακηρύχθηκε σε αποφασιστικό σώμα και προχώρησε σε ανανέωση της ΚΕ, σε αυτοκριτικές αποφάσεις για το χειρισμό της πολιτικής σύγκρουσης στην Κατοχή και την παράδοση της εξουσίας, αποκατέστησε τον Άρη.
Η πιο σημαντική, όμως, απόφαση ήταν η παρακάτω:
« Καλούμε όλα τα μέλη του ΚΚΕ, τους φίλους του Κόμματος καθώς και τους αριστερούς και δημοκρατικούς πολίτες, που βρίσκονται στα κάτεργα των φυλακών και της εξορίας, να μη συνεχίσουν να σπαταλούν την ενέργεια, το χρόνο και τις δυνάμεις τους σε μια στενοκέφαλη, ανώφελη και στείρα στάση. Στάση για την οποία, φυσικά, δεν είναι με κανένα τρόπο υπεύθυνοι αυτοί. Τη στάση αυτή υπέδειξε και επέβαλε η προηγούμενη ηγεσία, για να δημιουργήσει οσιομάρτυρες, έτσι ώστε να στραφεί, για πολλά χρόνια πιθανόν, η σκέψη και η ενέργεια των μελών του Κόμματος και του Λαού στα βάσανα των φυλακισμένων και των εξόριστων, και όχι στη ζωή, στη δημιουργική ανασυγκρότησή αλλά και στην νηφάλια εκτίμηση για τις ευθύνες της ηγεσίας. Ο Λαός δεν έχει ανάγκη περισσότερους μάρτυρες και Ήρωες από όσους δημιουργεί από μόνο του το εκμεταλλευτικό μοναρχοφασιστικό καθεστώς και οι αγγλο-αμερικάνοι ιμπεριαλιστές, από όσους δημιούργησαν οι Ναζί και οι συνεργάτες τους. Η Πατρίδα, ο Λαός, το Κόμμα χρειάζονται όλους τους ανθρώπους τους στη ζωή, μέσα στα εργοστάσια και τους αγρούς, κοντά στις οικογένειες και τους γείτονές τους.
Σύντροφοι και φίλοι, ΚΚΕέδες, ΕΑΜίτες, αριστεροί και δημοκρατικοί πολίτες, για το συμφέρον και το καλό του πολύπαθου Λαού μας, για το συμφέρον του Κόμματος: ΥΠΟΓΡΑΨΤΕ ΤΩΡΑ ».
Η είδηση έπεσε σαν κεραυνός και αποσυντόνισε, προς στιγμή, τα λαϊκά στρώματα και τους αγωνιστές. Ο λαός αλλά και οι δημοκρατικοί και οι αριστεροί πολίτες, είχαν γαλουχηθεί, για λόγους ιστορικούς και πολιτισμικούς, από δημιουργίας Ελληνικού Κράτους αλλά και πιο πριν, στην κουλτούρα της λατρείας του Θανάτου, της άσκοπης και υπερβολικής Θυσίας, στη δημιουργία Μαρτύρων. Και πολύ λιγότερο στη θετική πλευρά τη Ζωής, στην αποφυγή των περιττών, μετωπικών και αυτοκαταστροφικών συγκρούσεων όταν δεν υπήρχε δυνατότητα νίκης. Κουλτούρα, ακόμα ενός λαού, που δε γνώρισε Διαφωτισμό – με όλα τα προβληματικά στοιχεία του Διαφωτισμού, και παρά αυτά τα στοιχεία – και Αστική Επανάσταση, με την Ορθόδοξη Εκκλησία να καλλιεργεί κα συντηρεί τη λογική της Θυσίας, την τυφλή Πίστη και το Ραγιαδισμό αλλά και με το ΚΚΕ, να ακολουθεί, μέχρι αυτή την Τομή, το αντίστοιχο, μοντέλο του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.
Και ξαφνικά ερχόταν κάποιος και έλεγε σε αυτό το Λαό, ότι τα πράγματα μπορούσαν να γίνουν και αλλιώς, Ότι η επανάσταση δεν ήταν ένα Κούγκι και ένα Ζάλογγο. Δεν ήταν ένας Γολγοθάς, ούτε μια λιτανεία μαυροντυμένων ανθρώπων που θα έκλαιγαν για τους Μάρτυρες και θα προετοιμαζόντουσαν για τη δική τους Θυσία. Δεν ήταν, πάλι, ούτε ένα 100άρι, όπου με μια σοφή κίνηση της ακόμη πιο πάνσοφης Ηγεσίας θα καταλαμβάνονταν ως εκ Θαύματος τα Χειμερινά Ανάκτορα σε μια νύχτα. Κανείς έως τότε δεν του είχε πει αυτού του λαού ότι, για να πέσουν τα Χειμερινά Ανάκτορα το 1917, χρειάστηκε να περάσουν πολλές μέρες και νύχτες από την πρώτη επανάσταση του 1905. Ότι ο αγώνας ήταν αντοχής. Ότι συστατικό μέρος του αγώνα είναι και η αναδίπλωση, και η υποχώρηση, και η ανάπαυλα.
Και ότι μαζί με τον αγώνα η ζωή συνεχιζόταν και ότι, επίσης, η ζωή είναι και ωραία! Και δεν είναι ούτε ντροπή ούτε αίσχος να τη χαίρεσαι όταν μπορείς και να την θυσιάζεις όταν, και μόνον όταν, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Μετά την πρώτη έκπληξη, ένα κύμα ανακούφισης και ελπίδας, δειλό στην αρχή και πιο θαρρετό στη συνέχεια, συνέτρεξε τους αγωνιστές και τον λαό. Σε μερικές εβδομάδες, αφού πέρασε το πρώτο ξάφνιασμα, οι δισταγμοί κι οι περιττές ενοχές, οι φυλακές και τα ξερονήσια άρχισαν να αδειάζουν … επικίνδυνα. Μετά τις πρώτες εκατοντάδες « Δηλωσιών » , οι διευθυντές των φυλακών και οι Διοικητές των ξερονησιών, άρχισαν να βρίσκουν προσχήματα για να μην απελευθερώσουν τους « Δηλωσίες ». Καθημερινά προσπαθούσαν να πάρουν γραμμή από της Κυβέρνηση. Αλλά και το όλο σύστημα είχε βρεθεί βραχυκυκλωμένο. Κάποια στιγμή ο Υπουργός Στρατιωτικών, αρχές Μαρτίου του 1950, δήλωσε στις εφημερίδες « ότι δεν θα έπρεπε να γίνονται δεκτές οι δηλώσεις νομιμοφροσύνης διότι ήτο ψευδείς και ο κομμουνιστοσυμμοριτισμός επεδείκνυε ακόμη μία φοράν το ύπουλο του χαρακτήρος του, φορώντας το προσωπείον της μεταμέλειας ούτως ώστε να επαναδηλητηριάσει το Εθνικόν Σώμα …».
Η κατακραυγή υπήρξε άμεση και μαζική, τόσο από το εξωτερικό όσο και από μειοψηφικές μεν, ισχυρές δε μερίδες της συνταγματικής Δεξιάς και της αστικής τάξης, που αντιλαμβανόταν μεν τον ελιγμό του ΚΚΕ αλλά διέβλεπαν ότι το πολιτικό κόστος από την εμμονή στο υπάρχον εμφυλιοπολεμικό καθεστώς, το απονομιμοποιούσε πλέον στα μάτια μεγάλης μερίδας του πληθυσμού. Μερίδα του πληθυσμού η οποία μπορεί μεν να είχε στραφεί σε πιο μετριοπαθείς ή και συντηρητικές θέσεις, αλλά δεν ήθελε τη συνέχιση του «εμφυλίου με άλλα μέσα». Οι κοινοβουλευτικές δημοκρατίες της Ευρώπης αλλά ακόμα και οι ΗΠΑ, θα δυσκολευόντουσαν πιά να στηρίξουν ένα τέτοιο καθεστώς. Τέλος το ανατολικό μπλοκ άγγιζε τα βόρεια σύνορα και, εκτός από «Βορράν κίνδυνος » ήταν ταυτόχρονα ήταν μια πιθανή αγορά. Ο υπουργός αποπέμφθηκε, οι δηλώσεις ολοκληρώθηκαν και μέχρι τα τέλη του 1950, είχε σταματήσει «δια νόμου και ροπάλου» η λευκή τρομοκρατία.
Αυτή η τομή της νέας ηγεσίας του ΚΚΕ, τόσο σε επίπεδο πολιτικής τακτικής όσο και σε επίπεδο κουλτούρας, χρησιμοποιήθηκε ως πολιτικό υπόδειγμα από τους Χιλιανούς δημοκράτες στο δημοψήφισμα της 5ης Οκτωβρίου 1988 (πολιτικό συμβάν το οποίο περιγράφει η ταινία «ΝΟ» του Πάμπλο Λαραΐν).
Ο μύθος δηλοί…
… το επιχείρημα των εξουσιαστών της γραφειοκρατίας αλλά και των ραγιάδων είναι ότι : η Ιστορία δεν γράφεται με ΑΝ. Κι έτσι δικαιολογούν, οι μεν εξουσιαστές τα λάθη τους και την προσκόλληση στις καρέκλες τους, οι δε ραγιάδες την υποταγή τους και την οκνηρία τους να αναστοχαστούν.
Προφανώς αυτή είναι η Ιστορία και δεν ξαναγράφεται αλλά μπορούμε να σκεφτούμε πάνω σε αυτήν , να την καταλάβουμε, για να κάνουμε κάτι καλύτερο. Να σκεφτούμε πάνω στα λάθη αλλά και τις επιτυχίες. Να κάνουμε κάτι καλύτερο, σίγουρα και με λάθη, αλλά να πρόκειται για καινούργια λάθη. Όχι για τα ίδια.
* Αν θέλεις την κοινωνική αλλαγή προετοιμάσου για πολιτικό πόλεμο *
( σημειώσεις για τον επόμενο πολιτικό πόλεμο – Νο2 )
Οικονομίδης Δημήτρης