27 Jun Η Εναλλακτική Ιστορία και η ιδεολογική της παρέμβαση στην πραγματική Ιστορία : To σενάριο της ναζιστικής νίκης

Posted at 14:39h in Κείμενα για τον πολιτισμό by
0 Likes

Δημήτρης Μπελαντής
(Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ουτοπία» τον, Οκτώβριο του 2007)

Εισαγωγή :  Τι είναι η  εναλλακτική Ιστορία

Ο αγγλοσαξωνικός ιδίως  κόσμος –και σε μικρότερο βαθμό και άλλες χώρες, ιδίως η Γερμανία-  βιώνει τις τελευταίες δυο δεκαετίες  μια εξαιρετικά έντονη άνθηση του είδους της Εναλλακτικής ή Εικονικής  Ιστορίας (Alternate ή   Virtual History).  Aποτελεί πλέον ένα είδος  διανοητικής μόδας και συγκεντρώνει το ενδιαφέρον έγκυρων ιστορικών, κοινωνιολόγων  και άλλων  κοινωνικών επιστημόνων. .

    Η Εναλλακτική Ιστορία είναι η αφήγηση της Ιστορίας, όπως θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί (“ as it might have been”)  και όχι όπως πραγματικά συνέβη. Δημιουργείται δηλαδή μια ιστορική  εξέλιξη διαφορετική από αυτήν που γνωρίζουμε επί τη βάσει πάντοτε ενός κοινού  υπαρκτού παρελθόντος και μιας παρέκκλισης από αυτό. Το κοινό  υπαρκτό παρελθόν συνδέει την πραγματική και την εναλλακτική εξέλιξη , είναι ο κοινός τους τόπος αναφοράς. Από ένα ιστορικό σημείο και μετά, το οποίο καλείται «σημείο διαφοροποίησης»  ( “Point of Divergence” ) , η  Ιστορία  διαχωρίζεται σε δυο (ή και πολύ περισσότερες)  διαφορετικές τροπές και εξελικτικές πορείες , έτσι ώστε να  δημιουργούνται παράλληλοι ιστορικοί κόσμοι ή ιστορικές γραμμές  (“Timelines”). Π.χ. η νίκη ή η ήττα του ναζισμού το 44 ή  νωρίτερα ή και αργότερα , η μάχη του Βατερλώ, η νίκη των Βορείων στον Αμερικάνικο Εμφύλιο, η έκβαση του Ελληνικού Εμφυλίου,  είναι τέτοια «Σημεία Διαφοροποίησης». Η Timeline που ξεκινά από την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλώ είναι βασικά η δική μας ( αν και θα μπορούσε να διακλαδωθεί στη συνέχεια σε άλλες Timelines διακριτές από τη δική μας με αφετηρία γεγονότα μεταγενέστερα του 1815 )- αντιθέτως μια υποθετική  νίκη του Ναπολέοντα θα μπορούσε να εγκαινιάσει μια άλλη Timeline όπου θα είχαμε ένα «γαλλικό» σύστημα διεθνούς ηγεμονίας για μεγάλο διάστημα. Ή πάλι μια γερμανική νίκη στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα δημιουργούσε μια «γραμμή» όπου το αυτοκρατορικό  καθεστώς προ του ‘14 θα επεβίωνε στην Ευρώπη, η Οκτωβριανή επανάσταση ίσως ανατρεπόταν  και  ο φασισμός θα αναπτυσσόταν ραγδαία  με μεγαλύτερη στη Γαλλία και όχι στη Γερμανία.  

 

   Η Εναλλακτική Ιστορία έχει κατά κανόνα  ορισμένες επιστημολογικές προϋποθέσεις πέρα από την ίδια την αφηγηματική της γοητεία-  μάλλον δεδομένη για τους εραστές της ιστορικής επιστήμης.    

 

  • Τη μη αποδοχή της γραμμικότητας και της απόλυτα καθορισμένης («νομοτελειακής»)  αιτιότητας στην ιστορική εξέλιξη. Αυτή η αποδοχή καθιστά την Εναλλακτική Ιστορία γνήσιο προϊόν της μεταμοντέρνας πολιτιστικής φάσης ( Jameson 1998 ).  Συχνά , μάλιστα, ιστορικοί, οι οποίοι προωθούν την θεματική της Εναλλακτικής Ιστορίας, όπως ο Niall Ferguson , ισχυρίζονται ρητά ότι αυτή η θεματική επιφέρει πλήγμα στις ιδεολογίες της « προόδου», που περιλαμβάνουν τόσο το μαρξισμό (τον ιστορικό υλισμό ειδικότερα) όσο και τον ουιγισμό, τη βρετανική διαφωτιστική  ιδεολογία δηλαδή της αναγκαίας εξέλιξης  από την απολυταρχία στο συνταγματισμό και τελικά στη δημοκρατία 1.  Ο Ferguson , επικαλούμενος και τις θεωρίες του «Χάους» υποστηρίζει ότι υπάρχει μεν μια μορφή ιστορικής αιτιότητας , η οποία ,όμως, είναι πολύ συνθετότερη από τη γραμμική αιτιότητα και την «πρόοδο» , όπως αυτή η έννοια έχει γίνει κατανοητή με τη μορφή μιας νομοτέλειας και ενός ντετερμινιστικού προτύπου. Σε κάθε περίπτωση, η ίδια η τυχαιότητα και ιδίως η τυχαιότητα που συνδέεται  με ατομικές ιστορικές αποφάσεις (π.χ. η απόφαση του Χίτλερ να εισβάλλει στη Σοβιετική Ένωση τον Ιούνιο του 41 ή η απόφαση των Άσκουιθ και Γκρέυ να εισαγάγουν τη Βρετανία στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο σε αντίθεση με μεγάλο τμήμα της κοινής γνώμης ) μπορεί να παρεμβάλει πολύ σημαντικές τροποποιήσεις στη μηχανική των κοινωνικών δυνάμεων  αλλά και στον τρόπο υλοποίησης αυτής της μηχανικής.   Οι ιστορικοί που μετέχουν στον τόμο “Virual History” προτείνουν πολλές διαφορετικές ιστορικές τροπές , πάντοτε με αναγωγή στις πηγές και τις δυνατότητες κάθε περιόδου. Π.χ. την νίκη του Καρόλου Α’ έναντι του Κρόμγουελ στον αγγλικό εμφύλιο του 1640 ( σε αντίθεση με τις μαρξιστικές θέσεις του Κρίστοφερ Χιλλ λ.χ κατά τις οποίες η καπιταλιστική ανάπτυξη στην Αγγλία επέτασσε τη νίκη του Κοινοβουλίου .) , τη νίκη των Βρετανών στον αμερικάνικο πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1776) και τη διατήρηση των ΗΠΑ ως βρετανικής αποικίας (ένα ενδεχόμενο όχι αναγκαστικά δυσάρεστο από ιστορική άποψη) , την επιτυχή απόβαση των ναζί στη Βρετανία το 1940 («Επιχείρηση Θαλάσσιος Λέων») , τη νίκη των Αμερικάνων στο Βιετνάμ ή την έκρηξη ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου μετά το Βερολίνο του 1948 ή την κρίση των πυραύλων το 1962.  Όλα αυτά συνδέονται με δυνατότητες ενύπαρκτες στην ιστορική δυναμική , οι οποίες περιγράφονται αναλυτικά (π.χ. υποστηρίζεται ότι η βρετανική κυριαρχία στην Αμερική είχε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικής στήριξης πέρα από τον ίδιο τον βρετανικό στρατό).

 

Η Εναλλακτική Ιστορία δέχεται ότι θα μπορούσαν ενδεχομένως τα πράγματα να έχουν πάει αλλοιώς.Το ότι δεν πήγαν αλλά εξελίχθηκαν όπως ξέρουμε εμφανίζεται ως μια βερζιόν (μια Timeline)  ανάμεσα σε πάρα πολλές δυνατές :  δεν θεωρείται ούτε έκφραση κάποιων ιστορικών νόμων ούτε την αναγκαία μορφή του συσχετισμού δυνάμεων αλλά αποτέλεσμα ενός πολυδαίδαλου συστήματος αιτιών και τυχαιοτήτων, το οποίο δεν μπορούμε ποτέ να κατανοήσουμε πλήρως. Εδώ, η Εναλλακτική Ιστορία ανοίγει ένα σημαντικό κεφάλαιο παραχωρήσεων στο φιλοσοφικό αγνωστικισμό.

 

  • Την εισαγωγή ενός νεοθετικιστικού προτύπου Ιστορίας , αφού η αποδοχή της Εναλλακτικής Ιστορίας ως υποσυστήματος της ιστορικής επιστήμης  και της μη γραμμικής αιτιότητας , σημαίνει και αποφόρτιση των  ιστορικών τομών που θεωρούνται νίκη της δημοκρατίας και της προόδου. Πρακτικά, η θετική αξιολογική κρίση για τομές όπως η Αμερικάνικη ή η Γαλλική ή η Ρωσική επανάσταση , ακόμη και για δημοκρατικές κατακτήσεις όπως η νίκη κατά των ναζί και του φασισμού στον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο αποσύρεται – χωρίς αυτό να σημαίνει αναγκαστικά ότι θεωρείται θετική η τροπή που δεν υπήρξε (π.χ. η νίκη των ναζί στον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο).   Σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς που ασχολούνται με το είδος,  δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι αν ο κόσμος θα ήταν ίδιος, καλύτερος ή χειρότερος , αν τα πράγματα είχαν πάει αλλοιώς –ακόμη και στην ακραία εκδοχή που ο Χίτλερ θα είχε νικήσει στον πόλεμο ή και αν ακόμη δεν είχε κάν υπάρξει ή αν είχε δολοφονηθεί πριν από το 1939 2 . Η Εναλλακτική Ιστορία αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την καλλιέργεια ενός ιστορικού ηθικού σχετικισμού.

 

Οι εναλλακτικές τροπές δεν είναι μόνο οντολογικά δυνατές αλλά συχνά εξίσου    ηθικά νόμιμες. Η καταδίκη τους πηγάζει από το γεγονός ότι ηττήθηκαν πολιτικά και στρατιωτικά (επιχείρημα που θυμίζει έντονα την «αναθεωρητική εκδοχή» του Ντ.Ίρβινγκ). .

 

Ο ηθικός σχετικισμός  διαπλέκεται και με  μια μορφή πολιτισμικού σχετικισμού , εγγενούς στη μεταμοντέρνα προβληματική –που διατηρεί, όμως, αντικειμενικά  έντονο ενδιαφέρον από την άποψη της ιστορικής φαντασίας.

Έτσι, παραδοχές για την κατάσταση των πραγμάτων που θεωρούμε απολύτως αυτονόητες, π.χ. ότι όλος ο πολιτισμός μας στηρίζεται στην ιουδαιοχριστιανική παράδοση, στα γνωσιακά και ηθικά της αποθέματα, κατανοούνται μέσα στα όρια της νίκης αυτού του πολιτισμού. Ο γνωστός αμερικανός συγγραφέας πολιτικής λογοτεχνίας  Kim Stanley Robinson (Robinson 2001 ) στο έργο του

«Τα χρόνια του ρυζιού και του αλατιού» παρουσιάζει ένα ιστορικό σκηνικό, όπου η επιδημία πανώλης του 1348 δεν αποδεκατίζει απλώς αλλά καταστρέφει σχεδόν πλήρως τους πληθυσμούς της Δύσης και ανοίγει το δρόμο στην κατανομή του κόσμου μεταξύ Ισλάμ και πολιτισμών της Άπω Ανατολής. Η παρουσίαση αυτή ενέχει σαφώς μια οξεία κριτική στον βιομηχανικό και τεχνοκρατικό πολιτισμό της Δύσης , υιοθετεί μια ρομαντική στάση και υπαινίσσεται ότι η νίκη του ούτε ήταν αναγκαία αλλά ούτε και επέφερε αναγκαστικά μια θετικότερη εικόνα του κόσμου. Η ανατολική φιλοσοφία (με πολλά στοιχεία μυστικισμού ) διαπερνά το σπονδυλωτό μυθιστόρημα, στα πλαίσια του οποίου ο Χριστιανισμός και οι αξίες του  εμφανίζονται ως ένα σχετικά ασήμαντο περιστατικό μέσα στην εναλλακτική εξέλιξη, μια σέχτα που ηττήθηκε από το Ισλάμ και τον βουδισμό . Εδώ, δεν κινούμαστε μόνο στα πλαίσια του πολιτισμικού σχετικισμού αλλά ήδη στην υποστήριξη ενός ιστορικά εναλλακτικού συστήματος πολιτισμικών αξιών.

 

Βεβαίως, έτσι έχουν τα πράγματα , όταν μιλάμε για ιστορικές Ουτοπίες. Οι ιστορικές Δυστοπίες –συχνότερες στην εναλλακτική  αλλά και στην πραγματική ιστορία  – από τις Ουτοπίες – αντιμετωπίζονται αναγκαστικά με αυτοσυγκράτηση,   που δεν αναιρεί το γεγονός ότι οφείλουμε να μελετήσουμε σε . ποιο πλαίσιο κοινωνικών αξιών και παραστάσεων θα ζούσαμε , αν η Δυστοπία είχε επικρατήσει.

 

  • Η κριτική στην πρόοδο και  η αμφισβήτηση της μονοσημαντότητας στην πραγματική έκβαση  συνδέεται αναγκαστικά και με μια διάχυτη ιστορική απαισιοδοξία , πολύ διαφορετική από το κλίμα των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Ακόμη και τα λογοτεχνικά  έργα Εναλλακτικής Ιστορίας στις δεκαετίες 1940 και 1950 (π.χ. το περίφημο “Lightning in the Night” του Αμερικανού   Fred Allhoff –ΗΠΑ 1940 ) δείχνουν πόσο ζοφερή θα ήταν η φασιστική νίκη και ή έχουν «ευτυχές τέλος» -παρά τις  αρχικές νίκες τους οι ναζί, τελικά χάνουν – ή μας δείχνουν με μελανά χρώματα τι θα μπορούσαμε να έχουμε πάθει αν οι Σύμμαχοι έχαναν τον πόλεμο. Στο τέλος, ο ταλαιπωρημένος αναγνώστης ανακουφίζεται από την πραγματικότητα γύρω του με τα όποια τρωτά της και την εξιδανικεύει .    Αντιθέτως, από τα τέλη του  ’70 , αρχές του ’80 και μετά, πυκνώνουν οι φωνές που θα ήθελαν να δουν το φασισμό ή άλλες μορφές «αντιδραστικής πολιτικής οργάνωσης» με μάτι ψυχρό, ανεπηρέαστο, αποστασιοποιημένο ηθικά και συγκινησιακά. Ως φαινόμενο του εργαστηρίου.

 

 

Η τάση  αυτή σχετίζεται στενά με την πτώση του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού»  το 1989 , την υποχώρηση του κομμουνισμού ως ουτοπικής μορφής και την αυταρχική τροπή της αστικής δημοκρατίας, που αν και επικράτησε ηττάται από τον ίδιο της τον εαυτό. Οι  σκεπτικιστές ιστορικοί επιδιώκουν πλέον να αποστασιοποιηθούν από κάθε έννοια «προόδου» ή «ηθικοπολιτικής βελτίωσης» τόσο γιατί αυτή φαίνεται να οδηγεί σε ολοκληρωτικά αποτελέσματα (Λυοτάρ 1979 ) όσο και γιατί αυτό το εγχείρημα «τελείωσης» της ανθρώπινης κοινωνίας φαίνεται να απέτυχε ολωσδιόλου.Εγκαταλείπουν την «αφήγηση» της Προόδου και της Τέλειας Κοινωνίας.

Συνεπώς, η ήττα του φασισμού ή η ήττα της απολυταρχίας στο παρελθόν δεν αποκλείει καθόλου την επιστροφή τους στο μέλλον, αφού η Ιστορία δεν πάει «κάπου» αλλά πάει μια εδώ και μια εκεί. Αυτή είναι η μετριοπαθής σκεπτικιστική εκδοχή. Η πιο εξτρεμιστική ψάχνει να βρει τις θετικές δυνατότητες των Δυστοπιών , ακόμη και του ιστορικού  φασισμού, τις «αναγκαιότητες» που τον προσδιόρισαν , τις γκρίζες και όχι μαύρες όψεις των πρωταγωνιστών του. Παραδόξως, δεν κάνει το ίδιο και για τον  ιστορικό κομμουνισμό.

 

  • Τη δυνατότητα (αν και αυτή η δυνατότητα προτείνεται περισσότερο ως θεωρητική υπόθεση εργασίας στα όρια θεωρητικής φυσικής και ιστορικού δοκιμίου  ή ως παιχνίδι επιστημονικής φαντασίας  )  στο

οντολογικό επίπεδο οι παράλληλες ιστορικές πλοκές να συνυπάρχουν και να μην αλληλοαποκλείονται.  Εδώ, η συζήτηση σχετίζεται με την προβληματική των παραλλήλων συμπάντων και τη δυνατότητα αυτά να αναπτύσσονται, ανεπηρέαστα το ένα από το άλλο. Το ζήτημα άπτεται της θεωρητικής φυσικής ( π.χ. ταξείδι στο χρόνο,  πέρασμα από την μια timeline σε μια άλλη/ crosstime travel   κλπ) και ξεφεύγει από τα πλαίσια αυτής της μελέτης.

 

Η Εναλλακτική Ιστορία έχει δυο μορφές εμφάνισης :

 

Α) αυτήν του ιστορικού δοκιμίου , της μελέτης δηλαδή του «εναλλακτικού ενδεχομένου» ( counterfactual)  κατά τους κανόνες και τις πηγές της ιστορικής επιστήμης. Αυτή η εκδοχή αποτελεί πλέον αναπτυσσόμενο τμήμα της Ιστορικής Επιστήμης, αρκετά συναφές με τα μεταμοντέρνα “cultural studies”. Το τμήμα αυτό ονομάζεται «Αναλυτική Εναλλακτική Ιστορία»  (“ Analytical Alternate History”).

 

Β) αυτήν της λογοτεχνικής μορφής ( «Fiction” “ Fictional AH”) ) , του ιστορικού διηγήματος ή συνηθέστερα του ιστορικού μυθιστορήματος.  Η λογοτεχνική Εναλλακτική Ιστορία αποτελεί, όπως είναι φυσικό, τμήμα της Λογοτεχνίας του Φανταστικού και κατά μια άποψη της Επιστημονικής Φαντασίας, είναι η Ιστορικοπολιτική Επιστημονική Φαντασία.

Διακριτή απολύτως από την Εναλλακτική Ιστορία (που ασχολείται με το παρελθόν όπως θα είχε συμβεί και μόνο και οδηγώντας σε μια άλλη ιστορική εξέλιξη ) είναι η Μελλοντική Ιστορία ή Future History  (φανταστική ιστορία που ασχολείται με το μέλλον )  και η Φανταστική Κρυφή Ιστορία ή   Secret History ( που ασχολείται με αφηγήσεις του παρελθόντος, υποτίθεται άγνωστες στον αναγνώστη του παρόντος, που δεν άλλαξαν όμως την ιστορική εξέλιξη ).

 

Τα στοιχεία του φανταστικού υπεισέρχονται είτε εγγενώς ( ως η φανταστική ιστορική εξέλιξη καθ’ εαυτήν, διακριτή από την πραγματικότητα που ξέρουμε  ) είτε ως πρόσθετα στοιχεία που υπάγονται στον σκληρό  πυρήνα της επιστημονικής φαντασίας ( π.χ. ταξείδια στο χρόνο, μηχανές του χρόνου, μετακίνηση από «γραμμή» σε «γραμμή» (timeline) , επέμβαση για την αλλαγή της Ιστορίας από χρονοταξειδιώτες  κ.α. ). Αν υπάρχουν  και  τα πρόσθετα στοιχεία, τα οποία συχνά εισάγουν μια σχέση της «δικής μας γραμμής»  με την «φανταστική γραμμή» , τότε  έχουμε αμιγή επιστημονική φαντασία. Αλλοιώς, έχουμε ιστορικό μυθιστόρημα που δανείζεται  απλώς στοιχεία από την επιστημονική φαντασία.

 

Ορισμένες μορφές και μοτίβα που συναντάμε ιδίως στην πρόσφατη λογοτεχνική Εναλλακτική Ιστορία είναι απολύτως ενδεικτικά ροπών στη σύγχρονη ιστοριογραφία αλλά και ιδεολογικών αναζητήσεων γενικότερα. Θα σταθούμε σε αυτά και θα επιχειρήσουμε την κριτική τους και την συναγωγή κάποιων συμπερασμάτων.

 

  1. Το ενδεχόμενο της ναζιστικής νίκης κατά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο στην Εναλλακτική Ιστορία : η κατάκτηση του κόσμου

 

Η Εναλλακτική Ιστορία κατά κανόνα ασχολείται με Δυστοπίες και όχι με Ουτοπίες.

Είναι παιδί μιας ιδεολογικής κρίσης, μιας αίσθησης ήττας του δυτικού πολιτισμού   και συχνά μιας αίσθησης απελπισίας του σύγχρονου κόσμου.

 

Τα συνηθέστερα σενάρια της Εναλλακτικής Ιστορίας ( Δοκιμιακής/Αναλυτικής και Λογοτεχνικής ) είναι δυο α) αυτό της ναζιστικής νίκης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με βάση είτε άλλες ορθότερες  στρατηγικές επιλογές των ναζί (π.χ. μη άνοιγμα δεύτερου μετώπου προς την ΕΣΣΔ)   είτε αδυναμίες των συμμάχων ή τέλος την νίκη των ναζί στην  κούρσα  της ατομικής βόμβας  β) με δεδομένη την υπεροχή των ΗΠΑ στο πεδίο της Εναλλακτικής Ιστορίας, το δεύτερο επικρατέστερο σενάριο είναι αυτό της νίκης των Νοτίων στον Αμερικάνικο Εμφύλιο Πόλεμο του 1861-1865 , της απόσχισης  (“Secession”) του Νότου, και της διατήρησης βασικά της δουλείας των Αφροαμερικανών εκεί  3.

 

Άλλα δευτερεύοντα σενάρια είναι α) η ήττα της αμερικάνικης επανάστασης και η μη γέννηση των ΗΠΑ β) η νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης στη Γερμανία to 1918 ή στις ΗΠΑ κατά την δεκαετία του 10 ή του 20     γ) η νίκη της Γερμανίας και Αυστρίας  στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η διατήρηση των παλαιών αυτοκρατοριών προ του 1914  γ) η νίκη των Αζτέκων επί των Ισπανών και η ανάληψη όλου του δυτικού ημισφαιρίου από αυτούς   δ) η κατάκτηση της Αγγλίας από τους Ισπανούς  του Φιλίππου Β’ το 1588 και η επιστροφή του καθολικισμού ως κυρίαρχου δόγματος  στη  χώρα 4 . ε) η διαμόρφωση ενός  ακραία ρατσιστικού κράτους στη Νότια Αφρική, απεξαρτημένου από τη Βρετανία ήδη από τον 19ο αιώνα , το οποίο θα έτεινε να εξελιχθεί σε υπερναζιστική πλανητική δύναμη ( η Drakas Domination του S.M.Stirling) κ.α.

 

Το σενάριο της ναζιστικής νίκης  αποτελεί μια  εφιαλτικής διάστασης Δυστοπία με απόλυτα θεμελιωμένο ιστορικό ορίζοντα : πίσω από αυτό βρίσκονται οι εκατόμβες των θυμάτων του Β’ΠΠ , η γενοκτονία των Εβραίων, η καταστολή της Αριστεράς και η οικοδόμηση ενός τεχνοκρατικά  δομημένου δικτατορικού και δολοφονικού καθεστώτος. Συνεπώς, η μεγάλη διαφορά  των σχετικών έργων από το «1984» του Όργουελλ έγκειται ακριβώς στο ότι ο αναγνώστης ξεκινά με ένα ογκώδες ιστορικό υλικό στη διάθεσή του.

 

Μείζονα και ελάσσονα λογοτεχνικά έργα  έχουν γραφτεί πάνω σε αυτό το σενάριο. Ανάμεσά τους επιφανέστερα  μπορούν να θεωρηθούν  «Ο Άνθρωπος στο Ψηλό Κάστρο» του Φ.Κ.Ντικ (1961) , «Η Διπλή Καταδίκη» του Σ.Κόρνμπλατ (1958), «Η Επιχείρηση Πρωτέας» του Τζέημς Χόγκαν (1987), το «Φάδερλαντ» του Ρ.Χάρρις  (1990), «Ο χωρισμός» του Κρίστοφερ Πριστ (2002), «Ο Πόλεμος των Παιδιών» της Τζ. Στρόγιαρ (2001)  και η συνέχειά του , η «Αλλαγή καθεστώτος» (2005), η «21η Ιουλίου» του φον Ντίτφουρτ (2002)   5   κ.π.α.. Τα έργα αυτά με πολλές αποχρώσεις  περιγράφουν  έναν κόσμο όπου η δημοκρατία και η συνταγματική διακυβέρνηση  έχουν  ηττηθεί, η γυμνή κυριαρχία θριαμβεύει και οι ελπίδες για την επιστροφή σε μια κατάσταση ελευθερίας έχουν απονευρωθεί και πάψει να είναι αξιόπιστες.

Δυο  κύριες παραλλαγές αναπτύσσονται πάνω σε αυτό το θέμα. Στην πρώτη, ο Χίτλερ γίνεται κύριος της ευρωπαϊκής ηπείρου κατακτώντας τόσο τη Γαλλία και τη Βρετανία  και κατά κανόνα νικώντας και τη Σοβιετική Ένωση ( αν και υπάρχει και η εκδοχή του μη πολέμου με τη Σ.Ε. και της διατήρησης του συμφώνου Ρίμπεντροπ –Μολότοφ , Stroyar 2001). Έτσι, ακολουθεί μια περίοδος μακρού  Ψυχρού Πολέμου με δυο ή τρία κέντρα ισχύος ( Ράιχ, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ) 6. Η Βρετανία, ακόμη και όταν  δεν κατακτάται, γίνεται δύναμη τρίτης κατηγορίας και δορυφόρος ή του Ράιχ ή των ΗΠΑ.

 

Η δεύτερη παραλλαγή είναι εκείνη της παγκόσμιας κυριαρχίας του ναζισμού . Οι ναζί, αφού καταλάβουν τη Βρετανία και τη Γροιλανδία, τις χρησιμοποιούν ως προγεφύρωμα για να καταλάβουν τις ΗΠΑ. Ακολουθεί η προσωρινή ή μονιμότερη κατοχή των ΗΠΑ από Γερμανούς ή Γερμανούς και Ιάπωνες μαζί.  Στις ΗΠΑ, όπως είναι γνωστό υπήρχε ένα ισχυρό ρεύμα απομονωτισμού , το οποίο «έσπασε» μόνο μετά το Περλ Χάρμπορ. Τα έργα αυτά αναδεικνύουν τον απομονωτισμό ως την αιτία της μη προετοιμασίας των ΗΠΑ για πόλεμο και της καταστροφής τους 7.

 

Ήδη ,  προφητικά έργα όπως του F. Allhoff πριν από την είσοδο της Αμερικής στον πόλεμο προειδοποιούν για τον κίνδυνο να τρωθεί και η ίδια η αμερικανική μητρόπολη δρώντας ως μηνύματα  εγρήγορσης  κατά του απομονωτισμού8.

 

Μετά τον πόλεμο, τα έργα «νίκης των ναζί» στις ΗΠΑ έχουν μια διπλή λειτουργία : ως τα τέλη του ’50 επιβεβαιώνουν θριαμβικά τον νικηφόρο και αποφασιστικό ρόλο της νέας υπερδύναμης κατά την δεκαετία του 40 ( O ήρωας του διηγήματος “Two Dooms” του   Kornbluth  μεταφέρεται από το Λος Άλαμος του 1944   στο μέλλον, βλέπει με τα μάτια του τον ζόφο της ναζιστικής κατοχής των ΗΠΑ και όταν γυρνά στην εποχή του αίρει τις αναστολές του  για την κατασκευή  της ατομικής βόμβας).  . Από τη δεκαετία του ’60 και μετά λειτουργούν «αυτοκριτικά»  (τα πιο «αριστερά»ή έστω «φιλελεύθερα»  από αυτά) και ως αλληγορία των συγχρόνων δεινών, του ίδιου του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, του κινδύνου θερμοπυρηνικού πολέμου, του πολέμου στο Βιετνάμ 9 κλπ.

Σε άλλες ζώνες του κόσμου , οι ναζί   εμφανίζονται να καταλαμβάνουν τη θέση των παλιών ιμπεριαλιστών (Βρετανία, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία ) και να παίρνουν το αίμα τους πίσω που  η Γερμανία έμεινε χωρίς αποικίες κατά το μοίρασμα της περιόδου των αυτοκρατοριών (1873-1914) . Ο Giordano υποστηρίζει ότι όντως οι ναζί είχαν πρόγραμμα «φυλετικής εκκαθάρισης» στην Αφρική, όχι πολύ ηπιότερο από εκείνο της εκκαθάρισης των Εβραίων-όσοι επιβίωναν , θα ήταν σκλάβοι των ναζί, όπως ακριβώς και οι Σλάβοι χωρικοί της Ανατολικής Ευρώπης . Σε άλλες πάλι χώρες , όπως η Ινδία, η κτηνωδία των ναζί θα αντιμετώπιζε πολύ  πιο δραστικά την παθητική αντίσταση του Γκάντι από ό,τι οι Βρετανοί 10.  Υπήρχαν ακόμη περιοχές όπως η Λατινική Αμερική όπου οι ναζί είχαν ως το 45 ζωτικά οικονομικά συμφέροντα και υπόγεια  διείσδυση (πολλοί από αυτούς κρυφτήκαν εκεί, άλλωστε, μετά τον πόλεμο) ή το Θιβέτ , που ενδιέφερε ιδίως τα SS λόγω της αποκρυφιστικής τους ιδεολογίας11.

 

Διαμορφώνεται έτσι ένα πλαίσιο παγκόσμιας κυριαρχίας από τους ναζί. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχει ένα μεγάλο γερμανικό κράτος (το Μείζον Ράιχ , από την Αλσατία μέχρι την Ουκρανία  όπου έχει αποκατασταθεί η φεουδαρχία ) και μια σειρά κρατών δορυφόρων που τα διοικούν άνθρωποι-μαριονέτες του Ράιχ ή και άμεσα Γερμανοί διοικητές. Το καθεστώς είναι, βεβαίως, ολοκληρωτικό και διοικείται κεντρικά από τον Φύρερ. Καθώς ο Φύρερ είναι θεσμός και όχι πρόσωπο, μετά τον θάνατο του Χίτλερ αναδεικνύεται μετά από σκληρή εσωκομματική πάλη  και ίντριγκες ο διάδοχος του Χίτλερ, ο νέος Φύρερ.Αυτός κληρονομεί το σκήπτρο του πλανητάρχη.

 

 

 

  1. Η τάση προς την «ομαλοποίηση» του ναζισμού/φασισμού : ψυχολογικές και πολιτικοιδεολογικές όψεις της, παραδείγματα στην ιστοριογραφία, τον κινηματογράφο, ι τη λογοτεχνία  .

 

Όπως επισημαίνει με ενάργεια Ο G. Rosenfeld,  το ιστορικό γεγονός του Φασισμού/Ναζισμού βιώθηκε στις δυτικές κοινωνίες ως ένα βαθύτατο  Ιστορικό Τραύμα.  Μετά από δυο αιώνες Διαφωτισμού, κανείς δεν πίστευε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί στη Δύση, ιδίως  η γενοκτονία των Εβραίων. Με τα λόγια του Αντόρνο, τίποτε δεν θα μπορούσε να παραμείνει το ίδιο μετά το Άουσβιτς.

Οι δυτικοί πληθυσμοί μπήκαν σε μια περίοδο ιστορικής ανασφάλειας , καθώς τίποτε δεν απέκλειε ότι ο ζόφος θα μπορούσε κάποτε να επανέλθει με νέα μορφή.

 

Κατά την άποψη του Rosenfeld , το σενάριο της ναζιστικής νίκης θεμελιώνεται βαθύτερα στο τραύμα αυτό , στη μόνιμη κάκωση του δυτικού ψυχισμού, και αποτελεί μια λεκτική στρατηγική διαχείρισης και θεραπείας του.  Όπως ακριβώς και στα ατομικά ψυχολογικά τραύματα, η πρώτη περίοδος είναι και η δυσκολότερη. Στην περίοδο αυτήν η δυτική διανόηση στρατεύεται στη λογική της αντιφασιστικής νίκης . Για να ανταπεξέλθει με τη μνήμη του ζόφου δημιουργεί μια εξιδανικευμένη εικόνα των δυτικών λαών ως φορέων της νίκης και ως εκριζωτών του ναζισμού. Στα πλαίσια αυτά, με εξαίρεση τους Γερμανούς («τα μαύρα πρόβατα») , οι Ευρωπαίοι αποκηρύσσουν κάθε ευθύνη τους για το ναζισμό και αυτοπαρουσιάζονται ως θύματά του αποκλειστικά και όχι ως συμμετέχοντες στην εμπειρία του (πράγμα που ίσχυσε σίγουρα για τις άρχουσες τάξεις αλλά και για ευρύτερα κοινωνικά στρώματα σε μεγάλο βαθμό ).  Η αντίσταση μπαίνει σε πρώτο πλάνο και οι «συνεργάτες» εμφανίζονται ως  μια αποκρουστική και οικτρή μειοψηφία

.

Παρά το γεγονός ότι ο Ψυχρός Πόλεμος παραμορφώνει τα μέτωπα (διαχωρίζοντας τους νικητές σε «καλούς» και «κακούς» , η αντιφασιστική νομιμοποίηση μέχρι τις αρχές του 60 αποβαίνει κυρίαρχη τόσο για τα δυτικά κράτη όσο και για τους λαούς της Ευρώπης. Οι συγγραφείς των ΗΠΑ πάλι δράττονται της ευκαιρίας να ισχυροποιήσουν την αμερικανική αίγλη , ως τον καταλύτη κατά του ναζισμού και το «νέο αίμα» που ήλθε να αναζωογονήσει την κουρασμένη ευρωπαική ήπειρο (μαζί με το σχέδιο Μάρσαλλ ). .

 

Όμως, η δεκαετία του ’60 με όλες τις εσωτερικές και διεθνείς αναταράξεις της ήλθε να κλονίσει την εικόνα της μεταπολεμικής σταθερότητας. Οι υποσχέσεις για ειρήνη και ευημερία αμφισβητούνται και διαψεύδονται σε μεγάλο βαθμό σε Δύση και Ανατολή. Ο ιμπεριαλισμός και ο πόλεμος βιώνονται ως μονιμότερα δεινά και οι όψεις αυταρχισμού τόσο των καπιταλιστικών όσο και των σταλινικών καθεστώτων πείθουν ότι ο κίνδυνος του «ολοκληρωτισμού» δεν έχει εκλείψει καθόλου (στις «δημοκρατικές» ΗΠΑ ηγέτες δολοφονούνται, το αντιπολεμικό κίνημα καταστέλλεται άγρια και κινήματα όπως οι «Μαύροι Πάνθηρες» εξοντώνονται ένοπλα  από πράκτορες  του FBI).  Ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου ζωντανεύει το ’48, το ’62 αλλά και κατά τη σινοσοβιετική διένεξη , ιδίως τις συγκρούσεις στον ποταμό Ουσούρι το 1969.

 

Σε αυτό το κλίμα, η πολιτισμική  αντιμετώπιση του «ναζιστικού παρελθόντος» παίρνει μια νέα  μορφή στις δεκαετίες του ’60 και του ‘70. Για μια μειοψηφία συγγραφέων και  καλλιτεχνών,  τίθεται το καθήκον μιας βαθύτερης κοινωνικής μελέτης των στηριγμάτων και αιτιών του ναζισμού και των λόγων που βρήκε τέτοια απήχηση. Έγχειρήματα όπως λ.χ η ταινία . «Οι καταραμένοι» του μαρξιστή Λ.  Βισκόντι ή  τα βιβλίο «Το Ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας και  «Ο Μπίντερμαν και οι εμπρηστές» του οπαδού ενός υπαρξιακού ανθρωπισμού   Μαξ Φρις ψαύουν τις αιτίες πιο προσεκτικά από ό,τι στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο των «ηρωϊκών λύσεων»  .  Η κοινωνική ψυχολογία και η Ιστορία γίνονται αντικείμενα μιας πιο  κριτικής ματιάς (με δεδομένη και την προϊστορία της Σχολής της Φραγκφούρτης και της μελέτης του φασισμού από αυτήν).

 

Η κύρια, όμως, τάση πλέον δεν είναι ούτε η ηρωϊκή ούτε η αναστοχαστική, αλλά η «ομαλοποιητική».  Η «ομαλοποίηση» (“normalization”) του ναζισμού/φασισμού είναι απόρροια του «τραύματος» και  εντάσσεται στην  δευτερογενή  του πιά διαχείριση. Καθώς γίνεται φανερό ότι το «τέρας» δεν έχει ηττηθεί μια για πάντα αλλά απλώς έχει μεταλλαχθεί  αλλά και ότι η εικόνα της «καθολικής αντίστασης κατά την δεκαετία του ’40 είναι ψευδής –πυκνώνουν πια οι ιστορικές έρευνες σε αυτήν την κατεύθυνση-,  επιχειρείται μια γενικότερη προσπάθεια υπέρβασης του «τρομακτικού»,  «πρωτοφανούς», «ζοφερού» και «ανεπανάληπτου» χαρακτήρα του ναζισμού. Ο ναζισμός πρέπει να γίνει κάτι το καθημερινό και κοινότοπο , αν θέλουμε να ζήσουμε γαλήνια παρά την  τρομακτική ανάμνησή του. Ακόμη και γελοίο, όπως υπαινίσσονται οι σατιρικές παρουσιάσεις του Χίτλερ με το μουστάκι και τις υστερικές κραυγές .

 

Η ομαλοποίηση επιχειρείται τόσο στην λογοτεχνία και την τέχνη όσο και σε ιστορικές και αναλυτικές προσεγγίσεις του ζητήματος. Η Εναλλακτική Ιστορία κατέχει περίοπτη θέση στην ομαλοποιητική διαδικασία 12 .

 

Η πρώτη απόπειρα « ομαλοποίησης»  προσλαμβάνει τη μορφή της πλήρους αισθητικοποίησης του ναζισμού. Σε συνδυασμό και  ιδεολογίες για τη σχέση βίας, επιθυμίας  και σεξουαλικότητας (αναγόμενες συχνά ς σε απλουστεύσεις των θεωριών του Φουκώ όπως λ.χ. τα πρώτα  έργα των Ντελέζ και Γκουαταρί  ) ο ναζισμός εμφανίζεται είτε ως ένα καθαρά αισθητικό φαινόμενο .Εκκινώντας από την σωστή θέση ότι βασική όψη του ναζισμού αποτελεί η αισθητικοποίηση της πολιτικής, οι προσεγγίσεις αυτές εξαντλούνται στην όψη αυτήν και ερμηνεύουν τον ναζισμό ως μια μορφή διαστροφικής σεξουαλικότητας και ως ερωτικής σχέσης θύτη και

θύματος , το οποίο ποθεί τον δεσμώτη του 13.  . Στα πλαίσια της αισθητικοποίησης αναδεικνύεται και μια μορφή λανθάνοντος θαυμασμού  ή και ερωτικού ακόμη ενδιαφέροντος για τον ναζισμό. Η σχέση βίας και (σαδομαζοχιστικού εν πολλοίς) ερωτισμού μπαίνει στο επίκεντρο.

 

Η δεύτερη απόπειρα , η οποία είναι η διαρκέστερη και αφορά πιο άμεσα την Εναλλακτική Ιστορία, είναι η  κανονικοποίηση,  ιδίως μέσα από την κατάργηση του μοναδικού ιστορικά χαρακτήρα του ναζισμού, την «ιστορικοποίηση» του φαινομένου και την ανάδειξη των «μέσων» και «κανονικών», των όχι ακραίων πλευρών του.

Στο επίπεδο της πολιτικής και της ιστοριογραφίας, η τάση αυτή εκφράζεται κυρίως μέσα από τις ποικίλες μορφές του Αναθεωρητισμού (“ Historical Revisionism”) , ρεύματος που εμφανίσθηκε αρχικά στη δυτικη Γερμανία πριν από την ενοποίηση του 1990 και αποσκοπούσε στη «συμφιλίωση των Γερμανών με το ιστορικό τους παρελθόν». Η κίνηση αυτή αρχικά  εκφράσθηκε το 1986 από τον καγκελλάριο Χ.Κολ  ο οποίος κάλεσε τους Γερμανούς να συμβιβασθούν με το παρελθόν τους, να απαλλαγούν από το βάρος του ναζισμού και να γίνουν ένα έθνος σαν τα άλλα.

την σκυτάλη παρέλαβαν οι ιστορικοί και ιδίως ο εξέχων Γερμανός ιστορικός Έρνστ Νόλτε, ο οποίος συνάντησε έντονες αντιδράσεις (Διαμάχη των Ιστορικών, Γερμανία  1986-1987). .

Ο Νόλτε στο βασικό έργο του « Ο ευρωπαϊκός εμφύλιος πόλεμος- Εθνικοσοσιαλισμός και Μπολσεβικισμός, 1917-1945» υποστηρίζει τη θέση ότι ο κομμουνισμός και ο ναζισμός ήταν σιαμαίοι αδελφοί, γεννήθηκαν παράλληλα από την κοινωνική κρίση που προκάλεσε ο Α’ΠΠ και κινήθηκαν σε κατεύθυνση αλληλοεξόντωσης. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο και με δεδομένη την ιστορικά πρότερη εμφάνιση του κομμουνισμού, ο ναζισμός αποκόβεται από την ιστορική πορεία και τις παραδόσεις της γερμανικής κοινωνίας (πρωσσισμός,  επιθετικός  εθνικισμός, αντισημιτισμός,  κοινωνικός δαρβινισμός στη γερμανική διανόηση ) και νοείται ως το τέκνο μιας εποχής κρίσης και  διάχυτης βίας και κυρίως ως αντίδραση στο σοβιετικό  και γερμανικό κομμουνισμό. Αν τα πράγματα έχουν έτσι, ο ναζισμός/φασισμός  ήταν εγγεγραμμένος αποκλειστικά στο ιστορικό πλαίσιο  της κρίσης του ’20 και του ’30 και έχει λήξει οριστικά. Επίσης, οι μορφές πολιτικής βίας που χρησιμοποίησε δεν ήταν πρωτοφανείς – η  ρώσικη «κόκκινη τρομοκρατία» του 17-20 και ακόμη περισσότερο η σταλινική τρομοκρατία ήταν οξύτερες και αποτελούσαν την πηγή της ναζιστικής βίας. Χωρίς την πρώτη δεν θα είχε υπάρξει και η δεύτερη 14.  Ο φασισμός πέθανε  μια πρώτη φορά το 1945 και μια δεύτερη και οριστική με το τέλος του κομμουνισμού.

 

Σε όμοια κατεύθυνση με τον Νόλτε, ο επίσης Γερμανός ιστορικός Alexander Demandt  επεχείρησε να διασκεδάσει τους φόβους για ένα δομικά και μόνιμα ζοφερό καθεστώς , αν ο ναζισμός είχε νικήσει 15. Κατά τον Demandt., το νικηφόρο ναζιστικό καθεστώς θα πέρναγε από δυο διαδοχικές φάσεις. Στην πρώτη,  θα κρατούσε το αποτρόπαιο élan του , αυτό της παγκόσμιας κατάκτησης, της ωμής καταστολής  και της γενοκτονίας/εξόντωσης  των Εβραίων και των πολιτικά διαφωνούντων. Επίσης, θα κυριαρχούσε η φυλετική/βιολογική ταξινόμηση της κοινωνίας. Η φάση αυτή θα ήταν η άμεση συνέχεια του ναζισμού που γνωρίσαμε. Θα επικρατούσε το αστυνομικό κράτος , ο ακραίοςς αντικομμουνισμός και η φυλετική σκέψη.

 

Σε μια δεύτερη φάση, όμως,  το ναζιστικό καθεστώς θα γινόταν μετριοπαθές

( “moderate”), θα αυτοεξελισσόταν. Εκκινώντας από μια λογική μάλλον αριστοτέλεια για την εξέλιξη των πολιτευμάτων, ο Demandt δέχεται ότι κανένα καθεστώς δεν μένει αμετάλλακτο αλλά με την πάροδο του χρόνου όλα τα καθεστώτα τείνουν να χάσουν τα πιο ακραία χαρακτηριστικά τους  (ο Demandt αγνοεί ότι ο ναζισμός «ριζοσπαστικοποιήθηκε» πλήρως  ακριβώς πριν από το τέλος του και όχι στην αρχή του).   Έτσι, «τεχνοκρατικές φιγούρες» όπως λ.χ. ο Σπέερ θα έρχονταν σταδιακά στην εξουσία , οι οποίες θα αποιδεολογικοποιούσαν τον ναζισμό προς τη μορφή αρχικά μιας «φωτισμένης δεσποτείας» και τελικά ίσως ενός αυταρχικού κοινοβουλευτισμού .

Από την άλλη πλευρά, το ναζιστικό καθεστώς θα αντιμετώπιζε στη  δεκαετία του’60 τα δικά του ’68, τα οποία δεν θα μπορούσε να επιλύσει μόνο κατασταλτικά –όπως και η Σοβιετική Ένωση ή θα αυτομεταρρυθμιζόταν ή θα κατέρρεε. Είναι φανερό ότι το σχήμα του Demandt αντανακλά τη σοβιετική εμπειρία του ’80  σε μεγάλο βαθμό (αγνοεί όμως και πάλι την κινέζικη, όπου το σταλινικό καθεστώς «άνοιξε» οικονομικά στον καπιταλισμό  αλλά σκλήρυνε πολιτικά και παρ’όλα αυτά  επεβίωσε).

 

Έτσι, η υπόθεση εργασίας του Demandt προέβλεπε την προιούσα αστικοποίηση

(“ Verbuergerlichung” )  και εξανθρωπισμό του ναζισμού, ώστε να παύσει αν είναι κάτι το «φοβικό» και το πρωτόγνωρο και να ταξινομηθεί μέσα στη χορεία των ιστορικά διαμορφωμένων πολιτευμάτων. Σίγουρα πιο απάνθρωπο αρχικά από τα άλλα αλλά όχι μοναδικό- σκεφθείτε και τον σταλινισμό με τα εκατομμύρια θύματά του.

 

Το μοτίβο της αριθμητικής  σύγκρισης με τον σταλινισμό και της άμβλυνσης του μελανού χαρακτήρα του ναζισμού πρότεινε και ο Βρετανός αναλυτής και πρώην Υπουργός Άμυνας  των Συντηρητικών Alan Clark 16.  Κατά τον Clark , στο σκεπτικό του Χίτλερ δεν υπήρχαν μόνο όνειρα εξουσίας αλλά και ένας εγγενής πραγματισμός : οι προτάσεις του στη Βρετανία το 39-40 για ειρήνη και μοίρασμα ζωνών επιρροής (μια βρετανοναζιστική Γιάλτα ουσιαστικά )   και για κοινή αντικομμουνιστική στόχευση εξέφραζαν αυτόν τον πραγματισμό. Βάσει αυτών των ενδείξεων , ήταν σαφές ότι η Γερμανία, αν νικούσε στην Ευρώπη, θα γινόταν πιο μετριοπαθής και δύναμη διεθνούς σταθερότητας. Ο  ακραιφνής Τόρυ  Clark συμπεραίνει ότι ήταν λάθος του Τσώρτσιλλ να μην δεχθεί τις προτάσεις ειρήνης του Χίτλερ και ότι η βρετανική εμπλοκή στον Β’ΠΠ κατέστρεψε την αυτοκρατορία. Η ΕΣΣΔ  και η Γερμανία θα αφήνονταν να φαγωθούν, ,  ο κομμουνισμός θα είχε συντριβεί, οι ΗΠΑ θα έμεναν στο ημισφαίριό τους και η Βρετανία θα ήταν σήμερα η ηγεμονική δύναμη, αφού  η ναζιστική Γερμανία θα μετεξελισσόταν σταδιακά αλλά και θα αποδυναμωνόταν ταυτόχρονα μέσω του γερμανοσοβιετικού πολέμου.

 

Η εικόνα ενός «μετριοπαθούς ναζισμού» ή ενός «ναζισμού αποδεκτού μέσα στο ιστορικό του πλαίσιο» αποβαίνει σχεδόν κυρίαρχη στην δεύτερη γενιά έργων                                                         Λογοτεχνικής  Εναλλακτικής Ιστορίας , στα έργα δηλαδή από τα μέσα του   60  ως το 1989 αλλά και σε ορισμένα πολύ πρόσφατα . Οι κύριες όψεις αυτών των έργων είναι α) η τάση «μετριοπαθούς εξέλιξης» του νικηφόρου ναζισμού ως καθεστώτος  β) ο εξανθρωπισμός  των ναζί ως μυθιστορηματικών χαρακτήρων και γ) η «κατανόηση» της «συνεργασίας» στις κατεχόμενες χώρες και η  «αποηθικοποίηση» της προσέγγισής της  ήδη από την δεκαετία του ‘6017.

 

Α.Για να ξεκινήσουμε από το τελευταίο.  Η βασική ιστορία εκκίνησης πάνω στην ανθρώπινη όψη της «συνεργασίας» με τους κατακτητές είναι το σενάριο της ταινίας “It happened here” των Brownlow  K.  και  Mollo A.  ( Βρετανία 1964 ).  Εντός της κατεχόμενης από τους ναζί Βρετανίας σε μια εποχή κάπου στα τέλη του ’40,  παρουσιάζεται μια Αγγλίδα νοσοκόμα , η Πωλίν,   η οποία εντάσσεται στο κουίσλιγγ βρετανικό φασιστικό κίνημα μετά από μια κατά λάθος επίθεση των παρτιζάνων που στοίχισε την ζωή έξι φίλων της. Το πράττει σε μια κατάσταση σύγχυσης και για να αποκατασταθεί ο «νόμος και η τάξη» , να ζήσουν οι άνθρωποι καλύτερα. Η Πωλίν είναι μια μορφή σύγχυσης και αντιφάσεων και  όχι ένα άτομο ηθικά καταδικαστέο.  Βρίσκει την βία των στρατευμάτων κατοχής και των παρτιζάνων όμοια αποκρουστική ώστε να εγείρεται η εξίσωση βία από όπου και ανα προέρχεται=φασισμός. Έτσι, τα ιδιαίτερα στοιχεία του ιστορικού φασισμού «οικουμενικοποιούνται» και χάνονται.

 

Σε μια παράλληλη οπτική, αν και πολύ πιο επικριτικά προς τον ναζισμό, ο ήρωας του βιβλίου του Ewan Butler “ Without Apology” (1968)   sir  George Maudesley Bart . , βουλευτής των Τόρυς που θαυμάζει το έργο ανασυγκρότησης της Γερμανίας από τον Χίτλερ στα ’30 18, καταλήγει να γίνει ο κύριος άνθρωπος της γερμανικής κατοχής στην Αγγλία, όταν οι ναζί την κατακτούν. Ο Maudesley δεν έχει ταπεινά κίνητρα- όταν αποτυγχάνει να αποτρέψει τη σύλληψη των Βρετανών Εβραίων, βγαίνει στην παρανομία και διαφεύγει στις ΗΠΑ . Η λογική του είναι να βοηθήσει τη χώρα και τους ανθρώπους της να επιζήσουν σε αναγκαία συνεργασία με τα στρατεύματα κατοχής, τα οποία μισεί. Όταν θα φθάσει τελικά στις ΗΠΑ, θα εκπλαγεί που οι Αμερικάνοι και οι πρόσφυγες συμπατριώτες του τον θεωρούν «προδότη» .   Και εδώ η συνεργασία νοείται ως μια κατάσταση ακούσια  επιβεβλημένη από τις δύσκολες συνθήκες.Ο συγγραφέας  δεν είναι ακροδεξιός, προσπαθεί να δείξει τις αντιφάσεις του συνεργαζόμενου και καταλήγει –ίσως ακούσια- να νομιμοποιήσει την  «συγχυσμένη υποκειμενικότητά» του. Και εδώ το στοιχείο της «αποηθικοποίησης» και της απουσίας ηθικής ευθύνης υπερισχύει.

 

Β.  Οι ναζί παύουν να είναι «φιγούρες του τρομακτικού» και δαιμονικές μορφές και αποκαθίστανται στα ανθρώπινα μέτρα τους ως πρόσωπα και ως λογοτεχνικοί χαρακτήρες.

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ο Φύρερ των αρχών του 21ου αιώνα στα βιβλίο της Stroyar “The children’s war” ( 2001) και “Change of Regime” (2005). Εμφανίζεται ως μια προσωπικότητα ανώριμου και ερωτύλου ανθρώπου, ο οποίος δυσανασχετεί με την άσκηση των καθηκόντων του και στρέφει την προσοχή του σε νεαρές θηλυκές υπάρξεις. .

Ομοίως, οι Γερμανοί αξιωματικοί της  Δύναμης Κατοχής στη Βρετανία  το 1941 Kellermann και Hoth  στο “ SS-GB” του  Len Deighton (1987) εμφανίζονται ως τυπικοί γραφειοκράτες με ανταγωνισμούς, εγωϊσμούς κλπ. Θα μπορούσαν να μετέχουν σε οποιοδήποτε σύγχρονο  γραφειοκρατικό σύστημα.  Ακόμη περισσότερο, ο Γερμανός διοικητής , στο γραφείο του οποίου εργάζεται ο Βρετανός ήρωας στο βιβλίο του M.Davies “Collaborator” (2003) , είναι ένας συμπαθέστατος άνθρωπος που μισεί τα SS και δεν είναι καθόλου πεισμένος για το γερμανικό δίκαιο στον πόλεμο. Τέλος, ο γερμανός ήρωας του βιβλίου του Rutman “Clash of Eagles”, αξιωματικός του στρατού κατοχής στη Νέα Υόρκη (!!)  είναι ένας άνθρωπος που λατρεύει την τέχνη, διατηρεί κρυφά Αμερικανοεβραία ερωμένη, έχει λεπτά συναισθήματα –το ότι σταδιακά «σκληραίνει»  δεν αναιρεί τις  αρχικές ιδιότητές του αυτές.

Επίσης , στο έργο του μεγάλου συγγραφέα Επιστημονικής Φαντασίας Νorman Spinrad “The Iron Dream” o Χίτλερ παρουσιάζεται ως ένας εκκεντρικός άνθρωπος,   πρόσφυγας  μετά το 23  στις ΗΠΑ, που  γράφει σενάρια και βιβλία επιστημονικής φαντασίας με φασίζουσα πλοκή και Τεύτονες ξανθούς ήρωες . Είναι μια επέκταση της γνωστής ιστορικής  φαντασίας ότι ο Χίτλερ θα μπορούσε να έχει διαπρέψει ως ζωγράφος.

 

Βεβαίως, η παρουσίαση των ναζί ως ανθρώπων κατ’ αρχήν όπως και όλοι οι άλλοι δεν είναι ανακριβής ούτε είναι ορθή η παρουσίασή τους στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια ως «δαιμόνων» ή «ψυχοπαθών» κλπ. Αντίθετα, όπως έχει δείξει η Άρεντ στην ανάλυσή της για τον Άιχμανν, οι ηγετικοί ναζί ήταν κοινότοποι άνθρωποι και μικροαστοί γραφειοκράτες. Το πρόβλημα ξεκινά από το σημείο που η κοινοτοπία συγγενεύει περιφερειακά με ένα αίσθημα κοινότητας και τελικά με τη συμπάθεια.

Η κοινοτοπία δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση ότι κάποιοι «συμπαθείς» άνθρωποι μπλέχτηκαν σε δύσκολες καταστάσεις  ακούσια και παρεκτράπηκαν κάπως εκτελώντας διαταγές . Το σύστημα δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς την ατομική συμμετοχή, ευθύνη και συνεισφορά εκατομμυρίων κοινότοπων γραφειοκρατών και «καλών οικογενειαρχών», μικρών και μεγάλων.

Η αποδαιμονοποίηση γίνεται  παράγων σύγχυσης, ακριβώς όταν οι «κοινότοποι άνθρωποι» αποχωρίζονται από το «κακό σύστημα».

 

Γ.  Η θεωρία της   ήπιας «μετεξέλιξης» του καθεστώτος ( Demandt παραπάνω)  υποστηρίζεται σε πολλά έργα Εναλλακτικής Ιστορίας.

Στο βιβλίο της Stroyar , οι Πολωνοί αντάρτες του «Απελευθερωτικού Στρατού της Κρακοβίας»   αξιοποιούν τις αντιφάσεις του συστήματος και πετυχαίνουν να «φυτέψουν» τον άνθρωπό τους στη θέση του Φύρερ. Έτσι, το κουρασμένο πιά σύστημα πέφτει από τα μέσα. Απαξιώνεται έτσι η στρατηγική ανατροπής του φασισμού με βίαια μέσα , αφού «οι μάζες» , όπως διαπιστώνουν οι αντάρτες , «έχουν κουραστεί» μετά  από 70 χρόνια ναζιστικής διακυβέρνησης 18α.

 

Στο βιβλίο του Edward Cooper “The Triumph of the 3rd Reich” ( ΗΠΑ 1999) , οι τίμιοι Γερμανοί στρατηγοί νικούν στον πόλεμο αλλά μετά ανατρέπουν τον Χίτλερ.Ο Ρόμμελ ως νέος καγκελλάριος  οδηγεί το καθεστώς σε μια φιλελεύθερη μορφή σταδιακά προσλαμβάνοντας ως Υπουργό Οικονομικών τον Κόνραντ

Αντενάουερ ( τον πρώτο πρωθυπουργό της μεταπολεμικής  Δυτικής Γερμανίας στην πραγματικότητα!!!) . .

Στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Chr. Priest “ The Separation” (Βρετανία 2001 ), η υπογραφή συνθήκης ειρήνης της Βρετανίας με το Ράιχ οδηγεί αμέσως σε ανατροπή του Χίτλερ και αντικατάστασή του από το μετριοπαθή (!!!) Ρούντολφ Χεςς.

 

Τέλος, στο βιβλίο του Γερμανού von Ditfurth “Der 21. Juli” (Γερμανια 2001)  η επιτυχία του πραξικοπήματος του Στάουφφενμπεργκ κατά του Χίτλερ την 20-7-1944 φέρνει στο προσκήνιο τον μετριοπαθή Γκαίρντελερ. Όμως, ο συγγραφέας έχει ως Γερμανός λιγότερες αυταπάτες. Πίσω από τον νέο καγκελλάριο παραμονεύει στα παρασκήνια ο Χίμμλερ που κρατά την πραγματική εξουσία. Ο «ήπιος SS» Βάλτερ Σέλλενμπεργκ έχει στο μυαλό του, παντως, μια στρατηγική φιλελευθεροποίησης και γι’αυτό συνεργάζεται με τις αντιπολιτεύσεις και για την ανατροπή του Χίτλερ αλλά και για τη μείωση του ρόλου του Χίμμλερ στο νέο τοπίο.

 

Ο τροποποιημένος ναζισμός των εναλλακτικών διηγήσεων σταδιακά απαλλάσσεται από τα SS και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, σαν αυτά να ήσαν τα κρυσταλλώματα του «τρόμου». Διατηρεί και αναβαθμίζει , πάντως, τον πανοπτικό έλεγχο  επί της κοινωνίας, τις ηλεκτρονικές παρακολουθήσεις, το σύστημα  κατασκόπων, τον αποκλεισμό της αριστερής ή ριζοσπαστικής δημοκρατικής αντιπολίτευσης, ενώ ο πλουραλισμός του είναι απολύτως επιλεκτικός. Όπως θα διαπιστώσει ο Αμερικάνος ήρωας του βιβλίου του D.Dworkin “Budspy” , επισκεπτόμενος το Ράιχ του 1987, κάτω από την πρόσοψη μιας υποτιθέμενης  φιλελευθεροποίησης , το καθεστώς παρακολουθεί τους πάντες.

 

 Κατά έναν παράδοξο τρόπο, η εικονική  πορεία του ναζισμού προς την  «φωτισμένη δεσποτεία» είναι το ιδεολογικά αντεστραμμένο είδωλο της πραγματικής 

σήμερα συνταγματικής εξέλιξης της Δύσης –από την αστική δημοκρατία του «κοινωνικού συμβολαίου» στη «φωτισμένη» ή  «φιλελεύθερη» αυταρχική ολιγαρχία των αρχών του 21ου αιώνα.

Ο  πραγματικός σύγχρονος «δημοκρατικός»  καπιταλισμός όλο και περισσότερο αποδέχεται , εντός του πλαισίου της αμερικάνικης ηγεμονίας και του νεοφιλεύθερου και διιμπεριαλιστικού συντονισμού, την σκλήρυνση του καθεστώτος- την κράτηση υπόπτων χωρίς δίκη, τα έλλογα βασανιστήρια, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, την παρακολούθηση των πλειοψηφιών.   Πολλές από αυτές τις διαστάσεις έχουν άμεση αναγωγή στο ναζιστικό ποινικό δίκαιο και στη ναζιστική διοικητική πρακτική. Ενδεικτικά, η «κράτηση υπόπτων» θυμίζει έντονα την «κράτηση προστασίας» επί των κομμουνιστών, σοσιαλιστών και Εβραίων μετά το 1933 (και Αγκάμπεν 2005) . Ομοίως, η λογική της «συλλογικής ευθύνης» στις πολιτικές δίκες κατά «υπόπτων για τρομοκρατία» θυμίζει έντονα την ποινικοποίηση βάσει συλλογικών δεσμών και ένταξης σε « αντικειμενικά επικίνδυνες ομάδες»  επί ναζισμού (Χ.Άρεντ)

 

Η θεώρηση της «κανονικοποίησης του ναζισμού», συνοδευόμενη συχνά και από το επιχείρημα ότι ο κομμουνισμός ήταν απείρως απειλητικότερος και δεν θα μπορούσε ποτέ να «μετεξελιχθεί» παρά μόνον να καταρρεύσει σφραγίζει ιδεολογικά μια κατεύθυνση αποσύνδεσης του όψιμου φιλελευθερισμού από την παράδοση της αστικής δημοκρατίας , με έμφαση στην υποβάθμιση της πολιτικής συμμετοχής και των συλλογικών δικαιωμάτων. Ο αυτοκαθορισμός  της κοινωνίας νοείται  ως  εχθρικός στα «ατομικά δικαιώματα», ιδίως τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και

ασφαλείας 19.

 

 

  1. Η αναθεωρητική απαξίωση του  Β’ ΠΠ ως «αντιφασιστικού πολέμου»  στην Εναλλακτική Ιστορία  – ο «μάταιος πόλεμος» μεταξύ John Charmley και  Christopher Priest. 

 

H βρετανική αναθεωρητική επίθεση στο έργο του Τσώρτσιλλ εκφράσθηκε στον τομέα της ιστοριογραφίας κυρίως μέσα από το έργο του J.Charmley “The Εnd of Glory-  a Political Biography”  ( NY 1993). Στο έργο αυτό ο υπερσυντηρητικός Charmley ( με τρόπο κοντινό προς τον Demandt  και τον  Alan Clark) καταδικάζει τη λογική του Τσώρτσιλλ να έρθει σε κατά μέτωπο σύγκρουση με το Ράιχ και να πυροδοτήσει έτσι τον Παγκόσμιο Πόλεμο και την αποδίδει στις προσωπικές του φιλοδοξίες 20..

Ο Charmley  δηλώνει  ρητά ότι ο κομμουνιστικός κίνδυνος και η κομμουνιστική εγκληματικότητα ήταν απείρως  σοβαρότερα από τον ναζισμό στις δεκαετίες του ’30 και του ’40. Ενώ ο Τσώρτσιλλ πολέμησε φανατικά το δεύτερο ολοκληρωτισμό μετά το ‘39, συμμάχησε με τον πρώτο  και εγγυήθηκε τη μακροημέρευσή του. Άρα, για ποιόν απελευθερωτικό πόλεμο γίνεται λόγος ;  Ο Πρόεδρος Μπους θα επανέλθει στο επιχείρημα του  Charmley  13 χρόνια αργότερα μιλώντας στην επέτειο της απόβασης στη Νορμανδία το 2006, εξισώνοντας ναζισμό και ιστορικό κομμουνισμό και θυμίζοντας ότι πολλά εκατομμύρια Ανατολικοευρωπαίοι έμειναν υπόδουλοι μετά τη νίκη του 1945.

 

O Charmley θα υποστηρίξει , κατά  τρόπο παρεμφερή με τον Clark, ότι η εμπλοκή της Βρετανίας στον Β’ΠΠ , κατέστρεψε τη δύναμη και το κύρος της Βρετανίας, διέλυσε την αυτοκρατορία και οδήγησε στο διπολικό σκηνικό του Ψυχρού Πολέμου , όπου η Βρετανία ήταν πιά  μια δεύτερης κατηγορίας δύναμη. Θεωρεί την αρνητική απάντηση στην πρόταση ειρήνης του Χίτλερ ως «χαμένη ευκαιρία» καθώς διέσωσε τον κομμουνισμό και αποδυνάμωσε την Ευρώπη έναντι της Αμερικής. Θεωρεί, επίσης, απίθανο ότι ο Χίτλερ θα νικούσε, ακόμη και αν ο Τσώρτσιλλ έδινε την ανακωχή. Απλώς, οι Σοβιετικοί θα έβγαζαν τα κάστανα από τη φωτιά.

Ο Charmley συνάντησε σφοδρή κριτική. Συντηρητικοί ιστορικοί, όπως ο Ferguson  ή ο  Andrew Roberts υπερασπίσθηκαν την «εκλεκτότερη ώρα της Βρετανίας» και τις επιλογές του Τσώρτσιλλ και άσκησαν αμείλικτη κριτική στον «κατευνασμό» (appeasement) της ομάδας Τσάμπερλαιν  , τον οποίο υποστήριξε μετά από δεκαετίες ο Charmley. Eπίσης, τόνισαν ότι η ανακωχή θα ήταν το πρώτο βήμα για την συρρίκνωση και κατάκτηση της Βρετανίας από το Ράιχ , ενώ η ίδια η κατοχή της Βρετανίας θα είχε απολύτως βάρβαρη και εκδικητική  μορφή 21.

Ομοίως, ιστορικοί αναλυτές του διαμετρήματος του John Keegan (αυθεντίας στη στρατιωτική ιστορία ) ή του κριτικού βιογράφου του Χίτλερ Allan Bullock υποστήριξαν ότι μόλις ο Χίτλερ ξεμπέρδευε με τη Σοβιετική Ένωση θα επετίθετο ούτως ή άλλως στη Βρετανία ( Rosenfeld σελ. 89).

 

Η λογική του Charmley είχε τελικά  αρκετούς οπαδούς στον αγγλοσαξωνικό κόσμο.

Ο νεοσυντηρητικός Αμερικανός αναλυτής Pat Buchanan επανήλθε στο θέμα το 1999 με το βιβλίο του “ A Republic not an Empire” επανυποστηρίζοντας τη γραμμή του αμερικανικού απομονωτισμού και μη εμπλοκής στον πόλεμο του 1939-1941 και ασκώντας ανάλογη κριτική στο μπλοκ του Ρούζβελτ. Κατά τον Buchanan τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Βρετανία και Γαλλία δεν κινδύνευαν από τους ναζί και έπρεπε να μην κηρύξουν πόλεμο το 1939 ή το 1941 αλλά να αφήσουν τον Χίτλερ να επεκταθεί προς ανατολάς και να συντρίψει την πλέον επικίνδυνη Σοβιετική Ένωση. Τα στρατόπεδα του Στάλιν είχαν πολύ περισσότερους έγκλειστους και θύματα από εκείνα του Χίτλερ. Και πάλι η σύγκριση με τον σταλινισμό μειώνει κατά πολύ το μέγεθος των εγκλημάτων του ναζισμού και τον παρουσιάζει ως ένα βίαιο ιστορικό φαινόμενο μεταξύ άλλων. Κατά την λογική αυτήν, ο συγγραφέας δικαιολογεί εκ των υστέρων την στρατηγική των ΗΠΑ στον Ψυχρό Πόλεμο αλλά και υποστηρίζει ότι η ειρηνική συνύπαρξη της Δύσης με το ναζισμό ήταν εφικτή και καταστράφηκε λόγω εσφαλμένων εκτιμήσεων των δυτικών ηγεσιών.  Συνεπώς, οι επιλογές του Ρούζβελτ ήταν απολύτως αρνητικές για το δυτικό κόσμο.

 

Η θέση περί του «μάταιου πολέμου» θα βρει ευρεία ανταπόκριση σε συγγραφείς Εναλλακτικής Ιστορίας.

 

Πιο χαρακτηριστικό από όλα είναι το μυθιστόρημα «Τhe Separation”  του  Christopher Priest .Ο συγγραφέας παρουσιάζει μέσα από την αφήγηση της ζωής δυο αδελφών στα 1939-1941 την ειρήνη με το Χίτλερ ως μια πολύ σοβαρή εναλλακτική.Μάλιστα, την επενδύει στο… φιλειρηνισμό ενός από τους δυο αδελφούς (είναι αρνητής στράτευσης) και στην προσπάθειά του μαζί με τους «κατευναστές» να σταματήσει τον μάταιο πόλεμο. Όπως εξελίσσεται η πλοκή, η Γερμανία υπό τον Χεςς ρίχνει όλες τις δυνάμεις της στη Σοβιετική Ένωση και την νικά.  Η Γερμανία σταδιακά  γίνεται κοινοβουλευτικό κράτος και μπαίνει  σε  τροχιά οικονομικού πολέμου με τις ΗΠΑ. Οι δυο δυνάμεις εξασθενίζουν αμοιβαία έτσι ώστε η Βρετανία γίνεται η κύρια ηγετική δύναμη κατά τη δεκαετία του 1960. O Priest τάσσσεται υπέρ ενός φιλοφασιστικού φιλειρηνισμού στα 39-40.

 

Ομοίως, ο sir Maudesley του Butler καταψηφίζει στο κοινοβούλιο την άρνηση του Τσώρτσιλλ στη χιτλερική πρόταση ειρήνης και φυλακίζεται από τον «σκληρό» Τσώρτσιλλ.

Τέλος, η Stroyar στο   “Children’s War”, αν και δείχνει που θα έφτανε σε βαρβαρότητα ο ναζισμός πολύ γλαφυρά, θεωρεί τον αγγλογαλλικό πόλεμο του 1940 έναν «μάταιο πόλεμο» , αφού η δράση τους δεν μπορούσε να σώσει την Πολωνία.

 

Δεν είναι τυχαίο που στα περισσότερα από τα παραπάνω έργα ο ρόλος της Αντίστασης  στις κατεχόμενες χώρες υποβαθμίζεται και μάλιστα καταδικάζονται τα συχνά βάρβαρα και «τρομοκρατικά» της μέσα, που την εξίσωναν με την Γκεστάπο. Και όταν όμως η Αντίσταση προβάλλεται (όπως στο έργο της Stroyar εκτενώς) , τονίζονται οι αστικές και εθνικιστικές  της ομάδες και ποτέ οι κομμουνιστικές (για την Stroyar οι κομμουνιστικές απλώς θα αντικαθιστούσαν την τυραννία των ναζί

Από την τυραννία του Στάλιν). Στη Γερμανία η μόνη αντιστασιακή ομάδα που προβάλλεται είναι οι ήπιοι ναζί στρατιωτικοί  που έκαναν το πραξικόπημα της 20-7-1944  .Οι χιλιάδες εκτελεσμένοι κομμουνιστές έχουν ξεχαστεί ολοσχερώς ως φορείς του «άλλου ολοκληρωτισμού» .

 

Η θέση για την βιαιότητα της «Αντίστασης» συνδέεται και με τη θέση ότι όλοι οι παίκτες του Β’ΠΠ ήταν θεμελιακά «κακοί». Η διαφορά ήταν διαφορά βαθμού : οι μεν τα στρατόπεδα, οι δε την Δρέσδη και την Χιροσίμα. Σ’ αυτό το σημείο η συλλογιστική των απόψεων αυτών είναι τυπικά  μεταμοντέρνα, αναζητά τις διάφορες υποκειμενικότητες και τις «ακούει» , αποσπώμενη από την παράδοση ενός θεμελιακά δίκαιου αγώνα των αντιφασιστικών δυνάμεων.

 

Σ’ένα δεύτερο επίπεδο , η ιστορική οπτική του «μάταιου πολέμου» και της συμφιλίωσης των αντικομμουνιστικών δυνάμεων ως «χαμένης ευκαιρίας»  μεταμορφώνεται σε νεοαυταρχική. Η δημοκρατία δεν είναι αρνητικό μέγεθος, είναι όμως αδύνατη ή περιττή .. Μια σύνθετη κοινωνία, που θέλει να είναι οικονομικά αποτελεσματική, χρειάζεται έναν διαφοροποιημένο αυταρχισμό και μπλοκάρεται από την έντονη πολιτική συμμετοχή. Ο αυταρχισμός δεν χρειάζεται πιά τα «φαντεζί» χρώματα, δεν στηρίζεται στο «αίμα» και τη «φυλή», είναι εμπράκτως αντικοινοβουλευτικός χωρίς να το διαλαλεί. Αρκεί να είναι λειτουργικός και να «πιάνει τα ποντίκια», κατά την γνωστή έκφραση του Ντενγκ- Χσιαο –Πινγκ.

΄

.  4. Μια εναλλακτική αφήγηση άλλου τύπου

 

Το αναθεωρητικό ρεύμα δεν κατέχει αποκλειστικά την σκηνή της εναλλακτικής ιστορίας. Λίγο παλιότερα, το βιβλίο του Τζέημς Χόγκαν «Επιχείρηση Πρωτέας» (“The  Proteus Operation” ) (1987) ξεκινούσε με μια  θετική ουτοπική εξέλιξη , όπου το ναζιστικό κόμμα έμενε περιθωριακό στη Γερμανία του ’30, ο Β’ΠΠ δεν συνέβαινε ποτέ  και η ανθρωπότητα ενωνόταν σε μια σοσιαλιστική ομοσπονδιακή δομή– η εξέλιξη του ναζισμού θα προέκυπτε από μια ομάδα ολιγαρχών/καπιταλιστών   του 21ου αιώνα που μπρος στον κίνδυνο του κοινωνικού τους αφανισμού γύρναγαν με τη μηχανή του χρόνου στα 1925 για να εξοπλίσουν τον Χίτλερ και να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. Είναι από τα ελάχιστα βιβλία εναλλακτικής ιστορίας με ριζοσπαστική και βασικά αριστερή  πνοή.    Το πρόσφατο μυθιστόρημα του αμερικάνου συγγραφέα Φίλιπ Ροθ «Η Συνωμοσία ενάντια στην Αμερική» (“The Plot against America”) (2005) συνεισφέρει μια ριζικά άλλη διάσταση στο ερώτημα «Τι θα γινόταν αν». Επικεντρωμένο στην αφήγηση του νεαρού Φίλιπ, ενός αγοριού  εβραϊκής οικογένειας στις ΗΠΑ του 1940, σ ένα σκηνικό όπου ο Ρούζβελτ έχει ηττηθεί κι έχει εκλεγεί Πρόεδρος των ΗΠΑ ο φιλοναζιστής αεροπόρος Τσαρλς Λίντμπεργκ , ενώ οι ΗΠΑ έχουν μεταβληθεί σε στρατηγικό εταίρο του Ράιχ, ανακαλεί – παράλληλα προς την ανίχνευση της διωκόμενης εβραϊκότητας και την αναζήτηση της ταυτότητας του νεαρού Φίλιπ- ένα απολύτως διακριτό από τους αναθεωρητές ρεύμα ιδεών και παραδόσεων. Ο Λίντμπεργκ και η ομάδα του –όπου παραδόξως εντάσσονται και αρκετοί συντηρητικοί ραββινοι- καταρρέουν χάρη σένα ογκούμενο ρεύμα αντίστασης της δημοκρατικής Αμερικής , ένα ρεύμα διαδηλώσεων , διαμαρτυριών και ενεργής κινητοποίησης μετά τη φασιστική δολοφονία ενός Εβραίου σώοουμαν.  Η κίνηση αυτή έχει ως καρδιά τον κόσμο του Νιου Ντηλ , της Αριστεράς, των συνδικάτων. Όχι μόνο πέφτει η αντιδραστική κυβέρνηση αλλά ο Λίντμπεργκ εξαφανίζεται με το αεροπλάνο του  και η δημοκρατική Αμερική μπαίνει στον νικηφόρο πόλεμο με όρους που δεν προδιαγράφουν ως πιθανό ούτε τον μακκαρθισμό ούτε τον Ψυχρό Πόλεμο. Το σκηνικό θυμίζει τη συζήτηση τι θα είχε συμβεί, αν τον Ρούζβελτ είχε διαδεχθεί όχι ο «δεξιός»  Τρούμαν αλλά η Αριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος, ο Χένρυ Ουάλλας, ο  Χένρυ  Μόργκενταου ή ο Χάρρυ Χόπκινς.

 

Το καθεστώς του Λίντμπεργκ δεν προετοιμάζει ένα «φιλελεύθερο» καθεστώς έκτακτης ανάγκης», είναι ήδη η πεμπτουσία του. Διατηρεί την πρόσοψη των εκλογών και του κοινοβουλευτισμού,  τα κόμματα, ενώ ταυτοχρόνως εκτοπίζει Εβραίους και δημοκράτες, ενθαρρύνει το παρακράτος και συμμαχεί με τον Ρίμπεντροπ και τον Χίτλερ. Θυμίζει εντυπωσιακά το καθεστώς του Μπους , την σύγχρονη «δημοκρατία» του Πάτριοτ Ακτ και του Γκουαντάναμο. Με αυτά τα χαρακτηριστικά, το βιβλίο του Ροθ συναντά την «άλλη Αμερική», η οποία εμπράκτως αμφισβητεί και αντιμάχεται την διάφανη πιά αυταρχική τροπή του ώριμου καπιταλισμού και ιμπεριαλισμού.

 

Πολλές αναλογίες  εμφανίζει και το πολύ αξιόλογο μυθιστόρημα του  επίσης αμερικανοεβραίου συγγραφέα Simon Louvish «Αναστάσεις» ( “Resurrections” 1994). Εδώ, ο Χίτλερ έχει ηττηθεί στην Γερμανία ήδη από το 1923, όταν  οι κομμουνιστές υπό τη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Βίλχελμ Λίμπκνεχτ παίρνουν επαναστατικώ τω τρόπω  την εξουσία (μ’έναν παράλληλα αξιοθαύμαστο τρόπο ο Τρότσκυ νικά στο Μπολσεβίκικο κόμμα και ο Στάλιν εκτελείται αθόρυβα  την ίδια περίοδο- έτσι το διεθνές ΚΚ μοιράζεται σε τροτσκιστές και λουξεμπουργκιστές !) .Οι ηγέτες ναζί διαφεύγουν στις ΗΠΑ όπου ο Χίτλερ ιδρύει ένα φασιστικό Αμερικάνικο Κόμμα, χωρίς να καταφέρνει να το ριζώσει στη νέα πραγματικότητα.  Σε μια ιστορική γραμμή χωρίς δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο- εκτός από τον σύντομο αμερικανοιαπωνικό πόλεμο του ’40 με πυρηνικά όπλα που οδηγεί στην τραυματική καταστροφή του Λος ’Αντζελες και του Χόλλυγουντ  – , οι ΗΠΑ γνωρίζουν την Ακροδεξιά στο πρόσωπο του Προέδρου Μακκάρθυ και όχι σε αυτό του γερμανού μετανάστη Χίτλερ.  Αντιθέτως, ο ευφυέστερος Γιόζεφ Γκαίμπελς παίζει το χαρτί της θεσμικής προσαρμογής : προετοιμάζει τον γιό του  Χίτλερ Φρέντερικ για Πρόεδρο των ΗΠΑ .Η ιδέα και εδώ είναι ότι ο σύγχρονος θεσμικός αυταρχισμός (ο Φρέντερικ ποντάρει σε μια υπερενίσχυση των εξουσιών του Προέδρου ) δεν χρειάζεται τα ρούχα των δεινοσαύρων του 1930.Με συνέπεια, ο Φρέντερικ αποδεσμεύεται τόσο από τις ντεμοντέ αντιλήψεις του πατέρα του όσο και από τις ξεπερασμένες συνωμοτικές αντιλήψεις του πάτρωνά του «θείου Γιόζεφ» , τον οποίο και βγάζει από τη μέση. Η άποψη του Λούβις –ευφυής παρά τον αντιηρωικό στο τέλος και μελαγχολικά  αντιουτοπικό τόνο του- συνίσταται στο απολύτως μοντέρνο και πρωτότυπο του σύγχρονου αυταρχισμού- νεοολοκληρωτισμού. Δεν ξεχνά όμως ότι αυτός ο αυταρχισμός έχει πάρει τα μαθήματά του την εποχή της πατρωνείας κάτω από τους διάφορους «αποτυχημένους» στην εποχή τους  Γκαίμπελς.

 

Συμπέρασμα  

Η σκηνή της Εναλλακτικής Ιστορίας με την πρωτοφανή της ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια τόσο ως λογοτεχνικό είδος όσο και ως υποτμήμα της ιστορικής επιστήμης φιλοδοξεί να κλονίσει τόσο επιστημολογικές όσο και αξιακές πολιτικές βεβαιότητες.

Αμφισβητεί τη γραμμικότητα και την στενή αιτιότητα στην ιστορική εξέλιξη και αναδεικνύει το ρόλο του «τυχαίου»  και του «αντιστρέψιμου» . Παρά τα όποια επιστημολογικά του προβλήματα ,  το ρεύμα της Εναλλακτικής Ιστορίας οξύνει την ιστορική φαντασία και βοηθά  κατ’ αρχήν την ιστορική έρευνα.

 

. Το  πολιτικό πρόβλημα  σχετίζεται με την ιδεολογία της « κοινωνικής απαισιοδοξίας» και της «ομαλοποίησης της μνήμης του ναζισμού»  που διακρίνει σημαντικό μέρος των συγγραφέων -με αρκετές όμως εξαιρέσεις. Η τάση αυτή έχει ως αποτέλεσμα η Εναλλακτική Ιστορία να   επικυριαρχείται σε σημαντικό βαθμό  από το λεγόμενο «¨αναθεωρητικό ρεύμα».  Η πτέρυγα αυτή  καταλήγει να είναι εχθρική   στην αφηρημένη έννοια της κοινωνικής προόδου (πολύ περισσότερο στο Μαρξισμό) .Αλλά και εγκαταλείπει το ίδιο το ιδεολογικό πεδίο της αστικής δημοκρατίας και του μπλοκ της αντιφασιστικής νίκης το 1944-45. Ταυτίζοντας τον σταλινικό κομμουνισμό με το ναζισμό , λειτουργεί απολογητικά για το φασιστικό φαινόμενο, απαξιώνει την Αντίσταση και ανοίγει  το δρόμο για σύγχρονες νεοαυταρχικές εκδοχές.

——————

 

 

 

Υποσημειώσεις

 

  1. Βλ. σε  Niall Ferguson (ed) “Virtual History-Alternatives and Counterfactuals” , Pikador 1997 ,  συλλογή ιστορικών δοκιμίων πάνω σε ιστορικές τροπές που δεν υπήρξαν, ιδίως την μακρά εισαγωγή του εκδότη στον τόμο και τις επιστημολογικές του παρατηρήσεις πάνω στην ιστορική αιτιότητα..

 

  1. Βλ. ιδίως τη συλλογή  υπό R.Cowley (ed. .) “What If-The World’s Foremost Military Historians Imagine What Might Have Been” , Putnam 1998  και Ferguson οπ.π.. Επίσης το εξαιρετικό βιβλίο του Gavriel Rosenfeld “The world Hitler never made”,   Cambridge Mass.2005 , το οποίο μελετά όλη τη φιλολογία ( δοκιμιακή και λογοτεχνική) πάνω στο ιστορικό ενδεχόμενο μιας νίκης του ναζισμού στον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο.  Από ορισμένους συγγραφείς  ρητά υποστηρίζεται ότι η νίκη του Χίτλερ –κατά παραχώρηση του αγγλοσαξωνικού κόσμου και χωρίς σύγκρουση των ναζί με αυτόν – θα μας είχε απαλλάξει από τον κομμουνισμό 50 χρόνια νωρίτερα, ενώ ο ναζισμός θα εξελισσόταν σταδιακά σε μια μορφή συνταγματικά ελεγχόμενου  αυταρχισμού ή και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.  Είναι η λογική ότι οι «δεξιές δικτατορίες» υποχωρούν  πιο εύκολα, ενώ οι «αριστερές» μένουν. Bλ. και πιο κάτω σε υποκεφάλαιο 3.

Για τις απόψεις αυτές , αναλυτικά σε Rosenfeld οπ.π.   σελ.   149-158, 176-181 .

 

 

  1. . Ο σημαντικός Αμερικανός συγγραφέας Εναλλακτικής Ιστορίας Harry Turtledove (που έχει  προσχωρήσει  πια σε ένα βιομηχανικό  στυλ γραφής κατά τα πρότυπα του Stephen King) έχει συγγράψει μια μυθιστορηματική σειρά έντεκα (11) τόμων με αντικείμενο την νίκη των Νοτίων το 1864, τη δημιουργία δυο βορειοαμερικανικών κρατών στο έδαφος των σημερινών ΗΠΑ  σε μόνιμη εχθρότητα και την εξέλιξη δυο Παγκοσμίων Πολέμων που διεξάγονται κατά τον εικοστό αιώνα εκείνης της «γραμμής» σε αμερικανικό έδαφος και με προοπτική αλληλοεξόντωσης μεταξύ της Ένωσης του Βορρά  (Union )  και της Ομοσπονδίας του Νότου  ( Confederacy). Και οι έντεκα τόμοι έχουν κάνει ρεκόρ πωλήσεων  στις ΗΠΑ (ιδίως στις Νότιες Πολιτείες) , γεγονός που λέει κάποια πράγματα για την κοινωνική/πολιτισμική  διχοτομία μεταξύ της Ανατολικής Ακτής (του παλαιού Βορρά)   και  των Μεσοδυτικών  και Νοτίων Πολιτειών ( του παλαιού Νότου) .  Πολλοί αναγνώστες στέλνουν ηλεκτρονικά μηνύματα σε site συζητήσεων και κριτικής  νοιώθοντας ενθουσιασμένοι για την αναγέννηση της «κουλτούρας του Νότου» !!

 

  1. Ιδίως το εξαιρετικό μυθιστόρημα «Pavanne” του Βρετανού  Keith Roberts (1968), γραμμένο σε ένα ασυνήθιστα ποιητικό ύφος και φέρον πολλά στοιχεία της εξέγερσης του 68 μέσα στην πλοκή του.

 

 

  1. Βλ.  ιδίως τα μυθιστορήματα :  P.K.Dick “The Man in the high castle”, 1961, ΗΠΑ ,{ ελληνική μετάφραση, Εξάντας 1985},  C. M.Kornbluth “Two Dooms”, ΗΠΑ 1958,  J.Hogan “The Proteus Operation”  ΗΠΑ 1987, Len Deighton “SS-GB” , Βρετανία 1987,  R.Harrris  (Βρετανία)  “Fatherland” , 1990,  {ελληνική μετάφραση Ψυχογιός  1993},  Chr.Priest “The Separation”, Βρετανία 2001, J.N.Stroyar “The Children’s War” , ΗΠΑ 2001 και “Change of Regime”, ΗΠΑ 2005,  Chr.  von Ditfurth “ Der 21. Juli”, Γερμανία 2002, Steven Gordon “All the king’s men”,  Βρετανία 1997 , Μ.Davis “Collaborator”, Βρετανία 2003, D.Dworkin “Budspy”, ΗΠΑ 1987, D.Quinn “After Dachau”, ΗΠΑ 2001,    Οtto Basil “ The Twilight Men” , Αυστρία 1966, H.Turtledove “In the presence of mine enemies”, ΗΠΑ 2001          κ.π..α.

 

  1. Hogan 1987, Deighton 1987, Harris 1990, von Ditfurth 2002, Stroyar , 2002, Priest 2001 , Gordon 1997, M.Davies 2003 κ.π.α.  Πολύ ενδιαφέρον και το μυθιστόρημα του Ewan Butler “Without Apology- Autobiography of Sir George Maudesley Bart” , Βρετανία 1968 . Βλ. και σε Rosenfeld οπ.π. σελ. 34 επ. (“Great Britain defeated –between resistance and collaboration” ).

 

  1. Βλ. σε Rosenfeld οπ.π. σελ. 95 επ. (“ The United States and the dilemmas of military intervention”) . Χαρακτηριστικά τα έργα των C.M.  Κornbluth 1958 οπ.π.,  P.K.Dick  1961  οπ.π. ( τα δυο πιο σημαντικά ), Otto Basil οπ.π,  Fred Allhoff “Lightning in the Night” ( ΗΠΑ 1940),  H. W.Van Loon “Invasion” , ΗΠΑ 1940,   Leo Rutman “ Clash of Eagles”,  ΗΠΑ 1990, W.Overgard “The divide”, ΗΠΑ 1980,  , A.Rhodes “The Last Reich” , ΗΠΑ 2003 κ.π..α

 

  1. Το ότι η επίθεση στις ΗΠΑ αποτελούσε όντως ένα επόμενο (τρίτο;)  στάδιο της χιτλερικής παγκόσμιας στρατηγικής επιβεβαιώνει με αναγωγή στις πηγές ο R.Giordano “Wenn Hitler den Krieg gewonnen haette-die Plaene der Nazis nach dem Endsieg  ” , Γερμανία 1989.

 

 

  1. Ιδίως ο P.K.Dick που περιγράφει έναν κόσμο όπου οι ΗΠΑ έχουν διανεμηθεί ανάμεσα σε ναζί και Ιάπωνες – η ιμπεριαλιστική στάση και των δυο θυμίζει πολύ τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό του ‘60. Από τους Ευρωπαίους , ιδίως ο Αυστριακός O.Basil δουλεύει πάνω σε αυτήν την αλληγορία μ’ένα στυλ που θυμίζει αρκετά υπαρξιακή γραφή (“ The Twilight Men” , ο γερμανικός τίτλος “Wenn das der Fuehrer wuesste”) . Δεν είναι τυχαίο ότι στον γερμανόφωνο κόσμο ως το 1980 περίπου  δεν υπάρχουν έργα Εναλλακτικής Ιστορίας βασισμένα στη νίκη των ναζί. Το θέμα διαπραγματεύεται στη δεκαετία του ’60 μόνον ο Basil , που είναι Αυστριακός και, άρα, έχει μια απόσταση ασφαλείας.  Οι Γερμανοί αδυνατούν να χειρισθούν συναισθηματικά  το βάρος αλλά και την ντροπή που θα επέσυρε η συγγραφή τέτοιων έργων.

 

  1. Σε ένα σύντομο διήγημά του ο Harry Tutrledove («Το τελευταίο άρθρο» , στη συλλογή διηγημάτων «Αν το Τρίτο Ράιχ», επιμέλεια Θ.Βέμπος, Αίολος 1994) εμφανίζει τον Γερμανό διοικητή της Ινδίας στρατάρχη  Μόντελ  να τσακίζει ένοπλα το γκαντικό κίνημα-εκεί όπου δεν υπάρχει καμία παράδοση ανεκτικότητας και ανθρωπισμού , η «παθητική αντίσταση» καταλήγει μοιραία να αποτύχει.

 

11.Πέτερ Λέβεντα « Ναζισμός και Αποκρυφισμός» , Κάκτος 2005 . Οι ναζί είχαν στείλει εκεί αντιπροσώπους και πριν από τον πόλεμο όπως ο περίφημος ναζί αρχαιολόγος  Έρνστ Σαίφερ, τον οποίο πρόσφατα  ενσάρκωσε ο Μπραντ Πιτ στο «Πέντε χρόνια στο Θιβέτ».

 

 

  1. Βλ. αναλυτικά σε Rosenfeld οπ.π. Εισαγωγή  σελ. 1-29, Επίλογος σελ. 374-397 .

 

13.Π.χ. η ταινία «Ο θυρωρός της νύχτας» της Λιλιάνα Καβάνι (1973) ή σε κάποιο βαθμό και το «Σαλό» του Π.Π.Παζολίνι (1975) .Επίσης, το ενδιαφέρον για τη ναζιστική γλυπτική ή για το πομπώδες  αρχιτεκτονικό έργο του Σπέερ και το κινηματογραφικό/φωτογραφικό  έργο της Λ.  Ρίφφενσταλ από το ’80 και εξής .

 

14.Ε. Nolte “Der europaeische Buergerkrieg- Nationalsozialismus und Bolschewismus-1917-1945”,  Muenchen 1987. Ακόμη και διανοητές όπως ο  Φ.Φυρέ ,  που ρητά  θεωρούν τον κομμουνισμό μια «εγκληματική αυταπάτη», επεσήμαναν την βασική ανεπάρκεια του Νόλτε, ότι δηλαδή αποσυνδέει ριζικά τον ναζισμό από το γερμανικό ιστορικό παρελθόν μέσα από το σχήμα της Φυσικής  δράση- αντίδραση.

 

15.Α.Demandt “ History that Never Happened- A Treatise on the Question What Would Have Happened If….” , Jefferson  NC, 1993 , του ίδιου ” Wenn Hitler gewonnen haette” in περ. “Tango”  Nr 18/1995 σελ. 20-27.  Ο Demandt προχωρά σε συλλογισμούς που ο Nolte θα δίσταζε να διατυπώσει.

 

  1. Alan Clark “ A Reputation Ripe for Revision” , The Times 2-1-1993 και “ Historians Who Go to War with Hindsight” “ The Times” 16-1-1993. Επρόκειτο για μια συστηματική επίθεση στην θετική εικόνα του Τσώρτσιλλ από τα «δεξιά» την ίδια εποχή που βγήκε και το κατεδαφιστικό ιστορικό  βιβλίο του J. Charmley

( παρακάτω).  Σε πλήρη αντιδιαστολή με τον Clark και τον Charmley , o συγγραφέας Ρ.Ηαρρις ( συγγραφέας του «Φάδερλαντ» ) υποστήριξε ορθότατα  ότι τα περί θετικού έργου του ναζισμού είναι ανοησίες και ότι δεν μπορείς να χτίσεις τίποτε θετικό  «πάνω σε έναν ομαδικό τάφο» ( in Rosenfeld σελ. 423,  “Sunday Times” 10-5-1992. )

 

  1. Για την ελληνική εμπειρία της μνήμης της «συνεργασίας» , τα Τάγματα Ασφαλείας και την ιστορική τους προσέγγιση ως το 74 βλ. και σε Τ.Κωστόπουλου «Η λεηλατημένη μνήμη», Αθήνα 2005 , εκδ. Φιλίστωρ.

 

 

  1. O Βutler καδράρει στη φιλογερμανική τάση της βρετανικής αριστοκρατίας («κλίκα του Κλάιβεντεν») γύρω από τον Ν.Τσάμπερλαιν, η οποία από αντικομμουνισμό πόνταρε προπολεμικά στην γερμανοβρετανική φιλία και συνεργασία. ( Βλ. και σε Ιβάν Μάισκυ «Τα αίτια του Β’ ΠΠ», Αθήνα ) Η περιγραφή του  εδουαρδιανού  οικογενειακού δένδρου του ήρωα και της ζωής τους  είναι απολαυστική.

 

18α. Παραδόξως, η απολύτως λανθασμένη εκτίμηση ότι ο ναζισμός  θα μετεξελισσόταν ειρηνικά σε ένα ήπιο αυταρχικό καθεστώς ακουμπά πάνω στην αντικειμενική διαπίστωση ότι από το 1933 ως το 1945 τα φασιστικά καθεστώτα δεν ανατράπηκαν ποτέ από μαζικές εξεγέρσεις  και είχαν ευρεία κοινωνική ανοχή αν όχι στήριξη βλ. και σε  Ν.Πουλαντζά «Φασισμός και Δικτατορία», Αθήνα 1975,Ολκός  και «Η κρίση των δικτατοριών», Αθήνα 1975, Παπαζήσης (επανέκδοση και των δυο βιβλίων πρόσφατα.).  Όμως, η ειρηνική  πτώση μιας κοινής στρατιωτικής  δικτατορίας λόγω  των αντιφάσεών της  είναι τελείως διάφορη από τη δυνατότητα πτώσης ενός γνήσια φασιστικού καθεστώτος.

 

  1. Βλ. και σε Δ.Μπελαντή «Αναζητώντας τον εσωτερικό εχθρό-διαστάσεις της αντιτρομοκρατικής πολιτικής», Αθήνα 2004, Προσκήνιο , ιδίως την εισαγωγή και Ε.Μπιτσάκη-Δ. Μπελαντή «Οι πόλεμοι της νέας τάξης», Αθήνα 2005, Προσκήνιο. Γ.Πανούση « Η δημοκρατία στα ακραία όριά της», Αθήνα 2007 , Λιβάνης,

Επίσης σε J.Bovard “Terrorism and tyranny” , ΝΥ 2003,σχετικά με τον «Πατριωτικό Νόμο».

 

  1. Βλ. τη λεπτομερή κριτική του Rosenfeld στον Charmley οπ.π. σελ. 83-95.

 

  1. Bλ. και Ν. Ferguson –  Α.Roberts “ Hitler’s England” in Ferguson “Virtual History” οπ.π. σελ. 89-120 .

Είναι γνωστό ότι ο Χίτλερ σκόπευε να μεταφέρει στην ήπειρο όλους τους Βρετανούς άνδρες από 15-50 ετών για να δουλέψουν σε στρατόπεδα εργασίας.

( και σε N.Longmate “If Britain had fallen” , Βρετανία 1972) .

 

 

Ι)   BAΣΙΚΗ  ΞΕΝΗ  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

1)J. .Bovard “Terrorism and Tyranny” NY 2003.

 

2) P.Buchanan “ A Republic not an Empire” , Washington DC 1999

 

3) J.Charmley “ The End of Glory-A Political Biography” , New York 1993

 

4)Α.Clark  “ A Reputation Ripe for Revision” , The Times 2-1-1993 και “  Historians Who Go to War with Hindsight” “ The Times” 16-1-1993.

 

5)R.Cowley (ed. .) “What If-The World’s Foremost Military Historians Imagine What Might Have Been, New York 1999.

 

6)A.Demandt “ Wenn Hitler gewonnen haette” in “Tango” 18/1995 σελ. 20-27.

7)N.Ferguson (ed.) “Virtual History- Alternatives and Counterfactuals”, New York   1997 .   Εισαγωγή.

 

8) N.Ferguson- A.Roberts “Hitler’s England” in Virtual History op.cit. σελ. 89-120 .

 

9)R. Giordano “ Wenn  Hitler den Krieg gewonnen haette-die Plaene der Nazis nach dem Endsieg” , Hamburg 1989

 

10)  N.Longmate “If Britain had fallen” , London 1972.

 

11)  E.Nolte “Der europaeische Buergerkrieg” , Muenchen 1987.

 

12)G. Rosenfeld  «The world Hitler never made» ,  Cambridge Mass  2005

 

13) W L. .Schirer “If Hitler had won WWII” in “Look” December 19-1961, σελ. 28-43 .

 

Ιστοσελίδες  για την Εναλλακτική Ιστορία www.uchronia.com  και www.alternatehistory.com

 

 

ΙΙ)  ΒΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Τζ. Αγκάμπεν « Hommo Sacer- Κυρίαρχη εξουσία και γυμνή ζωή», Αθήνα 2005

 

Θ.Βέμπου (επιμ) «Αν το Τρίτο Ράιχ», Αθήνα 1994.

 

T.Κωστόπουλου «Η λεηλατημένη μνήμη» , Αθήνα 2005.

 

Π.Λέβεντα «Ναζισμός και αποκρυφισμός», Αθήνα 2005

 

Φ.Λυοτάρ «Η μεταμονέρνα συνθήκη «, Αθήνα 1979.

 

Ι.Μάισκυ «Τα αίτια του Β’Παγκοσμίου Πολέμου».

 

Δ.Μπελαντή «Αναζητώντας τον εσωτερικό εχθρό-διαστάσεις της αντιτρομοκρατικής πολιτικής», Αθήνα 2004,

 

Ε.Μπιτσάκη-Δ. Μπελαντή «Οι πόλεμοι της νέας τάξης», Αθήνα 2005.

 

Γ.Πανούση «  Η δημοκρατία στα ακραία όριά της», Αθήνα 2007

 

Π.Παπακωνσταντίνου «Η εποχή του φόβου», Αθήνα 2005 Λιβάνης. .

 

Ν.Πουλαντζά «Φασισμός και δικτατορία» , Αθήνα 1975

 

Ν.Πουλαντζά «Η κρίση των δικτατοριών» , Αθήνα 1975.

 

Λ.Ρισάρ «Ναζισμός και κουλτούρα»

 

Φ.Τζαίημσον « Το μεταμοντέρνο- η πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού», Αθήνα 1998.

 

 

ΙΙΙ ) OΡΙΣΜΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ  ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΝΙΚΗΣ ΣΤΟ  Β’ΠΠ

 

F.Allhoff “  Lightning in the Night” USA 1940. ( Μυθιστόρημα)

O.Basil “ The Twilight Men” , Αustria 1966.      (Μυθιστόρημα)

K.Brownlow –A.Mollo “It happened here” , Britain 1964   (Ταινία )

E.Butler “Without Apology –The Autobiography of sir George Maudesley Bart.”, Britain 1968 (Μυθιστόρημα)

E.Cooper “The triumph of the 3rd Reich” , USA 1999.(Μυθιστόρημα)

G.Cooper “The other man”, Britain 1964  (Μυθιστόρημα)

M.Davis “Collaborator”, Britain 2003        (Μυθιστόρημα)

L.Deighton “SS-GB” , Britain 1987                (Μυθιστόρημα)

D.Dworkin “Budspy” , USA 1987             (Μυθιστόρημα)

P.K.Dick “The Man in the High Castle” , USA 1961.  ( Μυθιστόρημα)

Ch.von Ditfurth “Der 21. Juli” , Germany 2003. (Μυθιστόρημα)

R.Harris “Fatherland” , Britain  1990       (Μυθιστόρημα)

J.Hogan “The Proteus Operation”.           (Μυθιστόρημα)

S.Gordon “All the king’s men”, Britain 1997.    (Μυθιστόρημα)

.C W..Kornbluth “Two Dooms” , USA 1958   (Νουβέλλα)

J.V/Morton “I , James Blunt” , Canada 1942.     (Νουβέλλα)

Α.Νorton “The crossroads of time” , Βritain 1985  (Μυθιστόρημα)

Chr.Priest “The Separation” , Britain 2001.     (Μυθιστόρημα)

Α.Rhodes “The Last Reich” , USA 2001 ,     (Mυθιστόρημα)

L.Rutman “Clash of Eagles”, USA 1990.       (Μυθιστόρημα)

Ph.Roth “The Plot against America” , USA 2005. ( Μυθιστόρημα)

J.N.Stroyar “ The Children’s War” , USA 2001     (Μυθιστόρημα)

“A Change of Regime” , USA 2005.     (Μυθιστόρημα- συνέχεια του προηγούμενου).

  1. Turtledove “In the presence of mine enemies”, USA 2001 .(Μυθιστόρημα)

«The last article” , USA 1993       (Διήγημα).

 

————————————–