12 Nov «Κι εσύ, Λένιν….»

Του Ante Ciliga  ( από το βιβλίο του «Το Ρωσικό Αίνιγμα» 1935-1937)

Εισαγωγή- Μετάφραση –Επιμέλεια : Δημήτρης Μπελαντής

 Σύντομο βιογραφικό του Ante Ciliga ( Άντε Σίλιγκα) 1898-1992

O Ante Ciliga  γεννήθηκε την 20^η Φεβρουαρίου 1898 και πέθανε την 21-10-1992.    Γεννήθηκε στο χωριό Segotici της Ιστρίας, η οποία τότε ανήκε στην αυτοκρατορία των Αψβούργων ( Αυστροουγγαρία), και σήμερα ανήκει στην Κροατία. Για ένα σύντομο  διάστημα, η περιοχή πέρασε και από  την κρατική κυριαρχία της Ιταλίας- ο Σίλιγκα ήταν Αυστροούγγρος πολίτης ως το 1919 και μετά το 1919 Ιταλός πολίτης ( ως το τέλος του Β’ΠΠ). Προερχόμενος από μια οικογένεια Κροατών αγροτών, με ισχυρή κροατική εθνική συνείδηση, ήταν αντιτιθέμενος τόσο στη διοικητική παράδοση των Αυστριακών επικυρίαρχων στην Ιστρία  όσο και   στην αστική τάξη της περιοχής, η οποία ήταν βασικά ιταλική ( βλ. σχετικά και στο λήμμα Ciliga της English Wikipedia).  Υπηρέτησε ως στρατιώτης  στον αυστριακό στρατό και έζησε ένα διάστημα , κατά τη διάρκεια του Α’ΠΠ, στη Νότια Μοραβία ( σήμερα στην Τσεχία).  Μετά τον Α’ ΠΠ, και στα πλαίσια του νεοσύστατου  γιουγκοσλαβικού κράτους, ο Ciliga ενδιαφέρθηκε για το μαρξιστικό κίνημα και εντάχθηκε στο νεοσυσταθέν   ΚΚ της Γιουγκοσλαβίας , του οποίου διετέλεσε πολύ σημαντικό στέλεχος, αρκετά πριν από τον Τίτο, από τα μέσα του ’20 ως τις αρχές του ’30.  Έγινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και στην συνέχεια του Π.Γ. του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας , διευθυντής της εφημερίδας    του κόμματος Borba και περιφερειακός Γραμματέας της οργάνωσης της Κροατίας. Στην συνέχεια, και στα πλαίσια της συνεργασίας του με τον μηχανισμό της Κομμουνιστικής Διεθνούς, πήγε το 1925 στην Βιέννη ως αντιπρόσωπος εκεί του ΚΚΓ και από τον Οκτώβριο 1926 εγκαταστάθηκε μονιμότερα στη Σοβιετική Ένωση .Ως το 1929 έζησε στην Μόσχα διδάσκοντας σε κομματική σχολή Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, που είχαν εξοριστεί ή για οποιονδήποτε λόγο ζούσαν στη Μόσχα. Έχοντας σπουδάσει Ιστορία, εγκαταστάθηκε το 1929 στο Λένινγκραντ , όπου δίδαξε στο πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ, παράλληλα και προς μια πυκνή  κομματική δραστηριότητα (συμμετείχε και σε διαδικασίες του κόμματος των Μπολσεβίκων). Στα τέλη του 1920 και αρχές του 1930 τοποθετούνταν υπέρ των απόψεων της Αριστερής ( τροτσκιστικής) Αντιπολίτευσης. Συνελήφθη το 1930 από την GPU και κρατήθηκε από το 1930 ως και το 1935. Στην αρχή φυλακίστηκε σε φυλακές του Λένινγκραντ και μετά, σε συνδυασμό και με την άρνησή του να αποκηρύξει τον τροτσκισμό, στάλθηκε εξόριστος σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Σιβηρία, στην αρχή στο Verkhne Uralsk , στη συνέχεια στην περιοχή του ποταμού Γενισέι. Στη διάρκεια της φυλάκισής του, καθαιρέθηκε από την ΚΕ του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας και διαγράφηκε από αυτό ως «τροτσκιστής».

Προϊόν των εμπειριών του στα στρατόπεδα- φυλακές  και ιδίως της ιδεολογικής ζύμωσης μεταξύ των αντιπολιτευομένων κομμουνιστών ή άλλων πολιτικών κρατουμένων σχετικά με την εξέλιξη της ρώσικης επανάστασης και την φύση του σταλινικού κοινωνικού και πολιτικού καθεστώτος υπήρξε το μεγάλο σε έκταση και ζωτικό και σε πληροφορίες αλλά και πολιτικό προβληματισμό βιβλίο του The Russian Enigma ( «Το ρωσικό αίνιγμα»). Σε αυτό το βιβλίο, ο Ciliga εξηγεί πολύ παραστατικά και με έντονο συναίσθημα αλλά και ψυχρή διανοητικότητα , βασισμένη στον ιστορικό υλισμό ως αναλυτική μέθοδο , πώς το σοβιετικό  εργατικό κράτος μέσα από την εξέλιξη της πάλης των τάξεων μεταβλήθηκε σε κράτος-κοινωνία του εκμεταλλευτικού και  πολιτικά δεσποτικού  γραφειοκρατικού καπιταλισμού, κράτος εκμετάλλευσης και καταπίεσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών τάξεων.   Οι περιγραφές του, αλλά και οι αναλύσεις του,  αποτέλεσαν πολύτιμη  ιστορική πηγή για μεταγενέστερους μαρξιστές ή ριζοσπάστες συγγραφείς , κριτικούς στη Σοβιετική Ένωση και στον «Υπαρκτό σοσιαλισμό» όπως     ο Κορνήλιος Καστοριάδης της πρώτης περιόδου, ο Τόνυ Κλιφφ, κυρίως, όμως, ο Σαρλ Μπετελέμ στο πολύτομο σημαντικό βιβλίο του «Ταξικοί Αγώνες  στην ΕΣΣΔ», ιδίως στον τρίτο-τέταρτο τόμο του έργου . Ο Ciliga τοποθετείται, μέσα στη φρίκη των φυλακών και στρατοπέδων συγκέντρωσης,  με τρόπο αντι-αγιογραφικό  όχι μόνο για τη διοίκηση της ομάδας Στάλιν, αλλά  και για την λενινιστική περίοδο και τον ίδιο τον Λένιν, τον οποίο , σε γενικές γραμμές εύστοχα, επικρίνει για πολιτικές πρακτικές του που ευνόησαν ή και τροφοδότησαν το μεταγενέστερο σταλινικό καθεστώς. Προσωπικά, ορισμένες φορές, ενοχλήθηκα, μεταφράζοντας   το κείμενο, από την ένταση της επίθεσης κατά του ρόλου του Λένιν. Πέρα , όμως, από το ότι οι επιθέσεις αυτές  περιέχουν πολλές αλήθειες, πρέπει να λάβει κανείς υπ’όψιν του την ένταση μιας διαδικασίας προσωπικής απομυθοποίησης- είναι προφανές, από την ίδια την περιγραφή,  ότι αυτή η διαδικασία δεν ήταν ψυχολογικά καθόλου εύκολη για τον ίδιο-  μέσα στις  δύσκολες συνθήκες των φυλακών-στρατοπέδων και της διαδικασίας απομόνωσης. Τέλος, είναι προφανές ότι η διαδικασία εξόδου από το λενινιστικό παράδειγμα και από την θετική αποτίμηση του Λένιν  εξώθησε τον Ciliga σε μια ψυχολογική  οδύνη και ψυχολογικό πένθος, καθώς η ταύτιση με το πρόσωπο του Λένιν στάθηκε καθοριστική για όλους τους κομμουνιστές, ιδίως  της γενιάς του  αλλά και των επομένων γενεών. Ο ίδιος περιγράφει  στο παρακάτω κείμενο αυτήν την οδύνη του, καθώς και τη διαδικασία απομάγευσης στην οποία ο ίδιος  υπέβαλε τον εαυτό του, αυτή τη διαδικασία πένθους , συνοδευμένη από έντονα καταθλιπτικά συμπτώματα.

 Είναι ακόμη φανερό ότι η ρήξη του με τον τροτσκισμό μέσα στη φυλακή τον απομόνωσε από τους τροτσκιστές συγκρατουμένους του αλλά  τον συνέδεσε με κρατουμένους από τις αντιλενινιστικές ομάδες  που είχε αποβάλει το κόμμα των Μπολσεβίκων ήδη από το 1921-1922 (Εργατική Αντιπολίτευση, Ομάδα του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού , Ομάδα Εργατών   του Μιάσνικοφ κ.α.) , τάσεις που σήμερα θα καταχωρούσε κανείς στον αντιλενινιστικό κομμουνισμό ή στο ρεύμα ευρύτερα του συμβουλιακού κομμουνισμού.

Ο λόγος που ο Ciliga επεβίωσε και το 1935 απελάθηκε στη Δύση φαίνεται να είναι , παραδόξως, η ιταλική του ιθαγένεια. Απελάθηκε κατόπιν οχλήσεων από τη Δύση που εστίαζαν στην ξένη ιταλική του ιθαγένεια. Επιπλέον, το 1935 η εκτέλεση αλλοδαπών κομμουνιστών στην ΕΣΣΔ δεν είχε ακόμη λάβει μεγάλες διαστάσεις. Οι περισσότεροι εκτελέστηκαν στα 1937 ή και αργότερα. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το να απελαθεί κάποιος λόγω της ιταλικής του ιθαγένειας, σε μια εποχή που η Ιταλία ήταν φασιστική, σήμαινε ότι αυτός ο κάποιος ήταν φασίστας. Και περαιτέρω, αυτό τι θα σήμαινε; Ότι οι σοβιετικές αρχές παίρναν γραμμή  το 1935  από το φασιστικό ιταλικό κράτος ; όχι και πολύ πειστικό επιχείρημα.

Μετά την απέλασή του, ο  Ciliga έζησε μεταξύ Γιουγκοσλαβίας, Ιταλίας και Γαλλίας. Στην αρχή , είχε κάποια συνεργασία με τον Τρότσκυ, η οποία διακόπηκε λόγω της άποψης του Ciliga ότι η ΕΣΣΔ ήταν κρατικοκαπιταλιστική και όχι «παραμορφωμένο εργατικό κράτος» ( η επίσημη τροτσκιστική θεώρηση).    Για κάποιο διάστημα στα 1936-1937 έγραφε στο Bulletin of Opposition, που ήταν διεθνές έντυπο της Αριστερής Αντιπολίτευσης. Ακόμη και μετά την ρήξη του  με τον Τρότσκυ, ο Τρότσκυ συνέχισε να θεωρεί θετικές τις αποκαλύψεις του Ciliga για τις διώξεις αντιπολιτευόμενων κομμουνιστών στην ΕΣΣΔ του Στάλιν.

Μετά από ένα διάστημα, όπου ο Ciliga επικοινωνούσε  κι συνεργαζόταν με αντιπροσώπους του συμβουλιακού κομμουνισμού ( Καρλ Κορς, Άντον Πάννεκοκ κ..α) , στις αρχές της δεκαετίας του 1940 , ο Ciliga, σε συνθήκες απομόνωσης,  αποχώρησε ουσιαστικά από τον χώρο του μαρξισμού. Φυλακίστηκε από το καθεστώς Πάβελιτς στην Κροατία, για ένα διάστημα στο στρατόπεδο του Γιασένοβατς,   αποφυλακίσθηκε λόγω των φιλοβρετανικών του συμπαθειών, δεν συμφιλιώθηκε με τον Τίτο, καθώς φοβόταν την δίωξή του ως «τροτσκιστή» ή «φιλοτροτσκιστή» από το καθεστώς Τίτο,  και έζησε  την υπόλοιπη ζωή του  στην Δύση, υποστηρίζοντας συχνά απόψεις και ρεύματα του κροατικού εθνικισμού και  θεωρώντας ότι ο Τίτο αδίκησε την Κροατία και την υποβάθμισε στα πλαίσια του ενιαίου γιουγκοσλαβικού κράτους. Εκτός από το Russian Enigma, το οποίο είχε ως συνέχεια και έναν δεύτερο τόμο, έχει γράψει το 1937 και ένα σημαντικό  δοκίμιο για την εξέγερση της Κρονστάνδης ( “The Kronstadt Revolt”).

Σημαντικές πληροφορίες για την ζωή και το έργο του Ante Ciliga  και στο επικήδειο  κείμενο  (Obituary) του    Stephen Schwartz to 1992  ( δημοσιευμένο και αυτό στο αρχείο Ciliga  in www.marxists.org με τον τίτλο “A Life at History’s Crossroads”.

 

ΚΙ ΕΣΥ, ΛΕΝΙΝ……………

Του Ante Ciliga

( η συζήτηση για τη φύση της Σοβιετικής Ένωσης  και τον ρόλο του Λένιν μετά την επανάσταση, η οποία   διεξήχθη στα 1930-1935 ανάμεσα σε  αντιπολιτευόμενους κομμουνιστές, πολιτικούς κρατούμενους στις φυλακές και στρατόπεδα της ΕΣΣΔ- το παρόν κείμενο αποτελεί τμήμα του έργου του  Γιουγκοσλάβου  κομμουνιστή Ante Ciliga  “The Russian Enigma”,  1938,  Βιβλίο ΙΙΙ, Κεφάλαιο ΙΧ, σελ. 274-290,  το τμήμα αυτό  υπάρχει  σε www.marxists.org  αλλά και όλο το βιβλίο   υπάρχει στο ίντερνετ σε μορφή pdf.Το βιβλίο ολοκληρώθηκε το 1938 )

Μετάφραση  από τα αγγλικά και επιμέλεια :  Δημήτρης Μπελαντής

 

Το πλήρες κείμενο :

Οι ομάδες της Άκρας Κομμουνιστικής Αριστεράς στην Ρωσία ( εννοεί: τις αντιτιθέμενες προς την πολιτική του Λένιν στα 1918-1922 ομάδες μέσα  στους Μπολσεβίκους , όπως η Εργατική Αντιπολίτευση, οι Αριστεροί Κομμουνιστές του 1918, οι Δημοκρατικοί Συγκεντρωτιστές, η Ομάδα Εργατών μετά το 1921, η Εργατική Αλήθεια του φιλοσόφου Μπογκντάνοφ  κ.α.) δεν φοβήθηκαν να αναμετρηθούν με τη συνολική ρωσική επαναστατική εμπειρία, σε αντίθεση με την τροτσκιστική Αντιπολίτευση,  στα μάτια των μελών της οποίας  ο Λένιν παρέμεινε ένα αγίασμα. Ακόμη,  παραπάνω, όλες αυτές οι ομάδες διαμορφώθηκαν  ήδη στα 1919-1921, σε οξεία αντιπαράθεση, λιγότερο ή περισσότερο, με τις πολιτικές του Λένιν.

Ο ρόλος του Λένιν στην επανάσταση υπήρξε το  αντικείμενο  παθιασμένων συζητήσεων των κρατουμένων κατά το διάστημα που κρατήθηκα στην απομόνωση του Βέρκχνε Ουράλσκ. Κατά τις συζητήσεις τους με κρατουμένους άλλων απόψεων αλλά και κατά τις εσωτερικές τους διαδικασίες,  τα μέλη της τροτσκιστικής Αντιπολίτευσης υποστήριζαν ότι οι απόψεις του Λένιν ήταν πάντοτε σωστές. Προκειμένου να μην έρθει σε σύγκρουση με αυτό το δόγμα, ο Τρότσκυ είχε αναγνωρίσει εδώ και καιρό την ορθότητα των απόψεων του Λένιν σε όλα τα ζητήματα, όπου είχαν αντιπαρατεθεί μεταξύ τους  στο παρελθόν. Ο Τρότσκυ δέχθηκε ,επίσης, την πρόταση του Ζηνόβιεφ να ονομάσει την δική του ομάδα «Μπολσεβίκοι –Λενινιστές». Αργότερα, ο Τρότσκυ δέχθηκε ότι η σωστή ερμηνεία για τη «διαρκή επανάσταση» ήταν η άποψη του Λένιν  και όχι η δική του-  αυτό ίσχυσε και για άλλα τροτσκιστικά δόγματα, από τα οποία, πάντως, η «διαρκής επανάσταση» ήταν το σημαντικότερο. Ο Τρότσκυ υποστήριξε ότι ο Λένιν ήταν πρωτοπόρος στη θεωρία της «διαρκούς επανάστασης» και ότι η διαφωνία τους γι’ αυτήν ( εννοεί: κατά την περίοδο 1905-1917)  υπήρξε τυπικής φύσης, στις λεπτομέρειες μόνο,  και ασήμαντη. Αυτό οδήγησε τα μέλη της τροτσκιστικής Αντιπολίτευσης να διατυπώσουν την άποψη ότι σε όλα τα βασικά ζητήματα οι Λένιν και Τρότσκυ δεν  είχαν  ποτέ διαφωνήσει σε βάθος, ότι στα κύρια  ζητήματα ήταν πάντοτε  σύμφωνοι και ότι διαφωνούσαν μόνο  στις λεπτομέρειες.     Έτσι, η τροτσκιστική Αντιπολίτευση «συμφιλίωσε» το παρελθόν του Λένιν με εκείνο του Τρότσκυ. Αρνούμενη να τοποθετηθεί κριτικά και προς τα δύο παρελθόντα, η  τροτσκιστική Αντιπολίτευση επέθεσε ένα γραφειοκρατικό λούστρο και επέβαλε  μια σιωπή πάνω σε όλα τα καυτά ζητήματα που αφορούσαν τα δύο αυτά πρόσωπα. Απέναντι στον  μύθο που επινόησε  ο Στάλιν, η Αντιπολίτευση απάντησε όχι με μια βαθιά μελέτη των γεγονότων , αλλά  με την κατασκευή του δικού της ιδιαίτερου  μύθου.

Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι τροτσκιστές της ομάδας των «Μαχητικών Λενινιστών»  (μια από τις ομάδες των τροτσκιστών σε εκείνη την φυλακή)  πήγαν πιο πέρα και υποστήριξαν ότι, εφόσον είχαν υπάρξει σοβαρές  διαφωνίες μεταξύ  Λένιν και Τρότσκυ, τότε  ήταν ο Τρότσκυ που είχε δίκιο.   Ένα χαρακτηριστικό γεγονός : οι τροτσκιστές που τόσο πολύ αγαπούσαν να μιλάνε με τσιτάτα, συνήθως  παρουσίαζαν τσιτάτα  του Τρότσκυ και σπανίως του Λένιν.

Αντιθέτως, η ομάδα του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού    τοποθετούνταν πολύ διαφορετικά, όσον αφορούσε τον Λένιν[1]. Τα περισσότερα μέλη της ανήκαν στην Παλαιά Φρουρά των Μπολσεβίκων, αντίθετα από τους τροτσκιστές.      Συνεπώς, ως προς τα κεντρικά θεωρητικά και πολιτικά ζητήματα αλλά και ως προς τον τρόπο έκφρασης των μελών της, η ομάδα ήταν «Λενινιστική».   Στην αφετηρία της μεταξύ  1919 και 1921, η ομάδα εξέφραζε τον τοπικό κομματικό μηχανισμό , την «αντιπολίτευση του Βασιλέως» κατά του κομματικού Κέντρου. Εξέφραζε, έτσι, στο όνομα της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού την αντίθεση προς το γραφειοκρατικό  συγκεντρωτισμό της Κεντρικής Επιτροπής  του ίδιου του Λένιν. Εξ ού και ομάδα του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού»  Σύμφωνα με τα μέλη της ομάδας αυτής, ο Λένιν είχε παραβιάσει τις ίδιες τις αρχές του  και το πρόγραμμά του ή , πάντως, δεν έβλεπε που οδηγούσε η πολιτική του, με αποτέλεσμα η ομάδα του ΔΣ να υπερασπίζει τον αρχικό λενινισμό κατά του Λένι ν και της πρακτικής του.    Χωρίς να το παραδέχονται ανοιχτά οι ίδιοι, αντιπαρέθεταν τον Λένιν της  ανόδου της επανάστασης στον Λένιν της παρακμής της.    Ασκούσαν κριτική στον Λένιν της περιόδου της εξουσίας του με βάση τις αρχές του έργου του Λένιν «Κράτος και επανάσταση». Όσο, όμως, κεφαλαιώδες και να ήταν αυτό το βιβλίο, δεν μπορούσε ν αποτελέσει την βάση για απάντηση σε όλα τα προβλήματα που έθεσε η  πορεία της επανάστασης.  Τελικά, η τάση αυτή ταλαντεύθηκε για δέκα  χρόνια (1919-1929), άλλοτε συνθηκολογώντας προς τον Στάλιν, άλλοτε υπερασπιζόμενη τον τροτσκισμό στην πάλη του κατά του Στάλιν. Η θέση της ως μιας ομάδας που ήταν «βασιλικότερη του βασιλέως»  ( εννοεί : σε σχέση με τον Λένιν) , αποδείχθηκε πολιτικά στείρα. Τα Πεντάχρονα Πλάνα  του Στάλιν ταρακούνησαν την ομάδα αυτήν εκ βάθρων. Η πλειοψηφία τους, όπως και η πλειοψηφία των τροτσκιστών, συνθηκολόγησε με τον Στάλιν. Δικαιολόγησαν αυτήν  την θέση τους με το επιχείρημα  ότι από την στιγμή που η ΝΕΠ και η αστική τάξη διαλύονταν αυτό αποτελούσε απόδειξη ότι οικοδομούνταν ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ και ότι είχαν κάνει λάθος.

Αν η κατάσταση της εργατικής τάξης ήταν κακή κάτω από τα Πλάνα, αυτό οφειλόταν στο ότι δεν μπορείς να κάνεις ομελέτα χωρίς να σπάσεις αυγά. Πριν από την ολοκληρωτική νίκη του σοσιαλισμού, πρέπει να διανυθεί ένα πολύ δύσκολο μεταβατικό στάδιο, αυτό της διάλυσης της τελευταίας καπιταλιστικής τάξης, που είναι η μικροαστική τάξη. Έτσι εξηγούσε την στάση συνθηκολόγησης  της ομάδας ο Τιμοφέι Σαπρόνοφ, ένας από τους γνωστότερους Μπολσεβίκους σε όλη την χώρα και ο πανεθνικός ηγέτης της ομάδας αυτής.

Αν παραμένει  κανείς στα πλαίσια της λογικής του λενινισμού, η στάση των «συνθηκολόγων»  δεν στερείται λογικής. Όλη η στρατηγική του Λένιν μετά τον Οκτώβρη στηριζόταν στο ότι  μόνο ο ιδιωτικός καπιταλισμός και η μικροαστική τάξη απειλούσαν ως κοινωνικές δυνάμεις την εργατική τάξη και τον σοσιαλισμό. Ο Λένιν καυτηρίαζε με μια σιδηρά χείρα όλες εκείνες  τις αντιπολιτευόμενες ομάδες  που μιλούσαν για τον γραφειοκρατισμό και τον κρατικό καπιταλισμό ως κίνδυνο για το προλεταριάτο. Ακολουθώντας τη λογική του Λένιν, οι δημοκρατικοί συγκεντρωτιστές  μιλούσαν κατά την παραμονή των Πεντάχρονων Πλάνων  για την νίκη της μικροαστικής αντεπανάστασης και την  μετατροπή της ΕΣΣΔ σε δικτατορία της μικροαστικής τάξης. Από την λενινιστική λογική δεν μπορούσαν να αντληθούν  συμπεράσματα για μια διαφορετικού τύπου αντεπανάσταση……Και τότε έρχεται το Πρώτο Πεντάχρονο Πλάνο, κηρύσσει τον πόλεμο στη   μικροαστική τάξη και οδηγεί στη διάλυσή της. Τότε, δύο θέσεις ήταν πια πιθανές :  ή έπρεπε κανείς να μείνει πιστός στην καθαρή λενινιστική θέση και να αποδεχθεί ότι με το Πεντάχρονο Πλάνο οικοδομούνταν ο σοσιαλισμός ή να υποκλιθεί στην πραγματικότητα και να αναγνωρίσει αυτό που και ο Λένιν ακόμη θα μπορούσε να είχε διαπιστώσει, δηλαδή την νίκη μιας τρίτης δύναμης, της γραφειοκρατίας και του κρατικού καπιταλισμού.   Εκείνοι οι δημοκρατικοί συγκεντρωτιστές, οι οποίοι δεν συνθηκολόγησαν με το καθεστώς  Στάλιν, επέλεξαν την δεύτερη λύση… όμως, αυτή η επανεκτίμηση, η οποία οδηγούσε σε  μια πλήρη ανατροπή των ιδεών του Λένιν μετά τον Οκτώβρη και έθετε εν αμφιβόλω και τις ιδέες του Λένιν πριν από τον Οκτώβρη , συνέβη με πολύ αργούς ρυθμούς . Και η μικρή ομάδα των  δημοκρατικών συγκεντρωτιστών στην φυλακή-απομόνωση όπου κρατούμασταν κατέληξε να διασπαστεί σε τρία ή τέσσερα κομμάτια.

Ορισμένοι από αυτούς συνέχιζαν να πιστεύουν ότι ο Λένιν μετά τον Οκτώβρη, παρά ορισμένα μικρά λάθη, είχε βασικά σωστή γραμμή και ότι η γραμμή άρχισε να εκφυλίζεται μόνο με την έλευση του  Στάλιν. Άλλοι , πάλι, υποστήριζαν ότι με  την εγκαθίδρυση της ΝΕΠ η αστικοδημοκρατική δομή της επανάστασης είχε ηγεμονεύσει επί της σοσιαλιστικής δομής   και ότι ο Λένιν ο ίδιος δεν γνώριζε που βάδιζε. Η τρίτη τάση διακήρυσσε ότι στην πραγματικότητα και παρά τις διακηρύξεις η μικροαστική κατεύθυνση είχε υπάρξει από την αρχή ισχυρότερη από την σοσιαλιστική . Η αναθεώρηση, άρα, του λενινισμού, δεν αφορούσε μόνο   τον κρατικό καπιταλισμό αλλά και την ίδια την δικτατορία του προλεταριάτου.  Στην αρχή, όταν το 1920 ο Λένιν διακήρυξε την μονοκομματική εξουσία και την δικτατορία του κόμματος, οι δημοκρατικοί  συγκεντρωτιστές  συμφώνησαν μαζί του, ενώ η Εργατική Αντιπολίτευση διαφώνησε και τους αποδοκίμασε. Η εμπειρία της δικτατορίας του κόμματος στην συνέχεια τους έκανε να αναθεωρήσουν  την αρχική τους θέση και να κατανοήσουν ότι χωρίς συνολική εργατική  δημοκρατία στη χώρα δεν μπορεί να υπάρξει και δημοκρατία στο κόμμα των Μπολσεβίκων.

Η επανεκτίμηση των πολιτικών ιδεών του Λένιν υπήρξε γρηγορότερη από την επανεκτίμηση των οικονομικών του ιδεών. Κατά τα δύο χρόνια της εξορίας μου, μου δόθηκε η δυνατότητα να παρακολουθήσω όλες αυτές τις στροφές και περιδινήσεις. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν μια στάση πολύ κριτική, αν όχι εχθρική, προς την πολιτική στάση και τις ιδέες του Λένιν μετά τον Οκτώβρη. Όσον αφορά τον Λένιν της επαναστατικής περιόδου, ο τόνος της κριτικής δόθηκε από την τάση της Εργατικής Αντιπολίτευσης του 1920, ιδίως από την πιο ακραία τάση της, η οποία μορφοποιήθηκε οργανωτικά χρησιμοποιώντας το όνομα «Ομάδα Εργατών» το 1922.  Στην τότε πολιτική διάλεκτο, αυτοί ονομάζονταν «μιασνικοφικοί»  από το όνομα του Εβγκένι Μιάσνικοφ, ενός γνωστού Μπολσεβίκου εργάτη ( μεταλλεργάτη από τα Ουράλια, Δ.Μπ.) .

Ήταν μια από τις πιο διακεκριμένες μορφές της ρώσικης επανάστασης. Η Εργατική Αντιπολίτευση και η Ομάδα Εργατών, προέρχονταν από την Παλιά Φρουρά των Μπολσεβίκων. Σε αντίθεση, όμως, προς την ομάδα του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού, επέκριναν  την πολιτική του Λένιν από την αρχή και μάλιστα στον πυρήνα της και όχι σε επιμέρους λεπτομέρειες. Η Εργατική Αντιπολίτευση επέκρινε με σφοδρότητα την οικονομική γραμμή του Λένιν ( εννοεί :  την μονοπρόσωπη και κρατικά συγκεντρωτική διεύθυνση της παραγωγής). Η Ομάδα Εργατών πήγε πολύ παραπέρα και κατήγγειλε το μονοκομματικό σύστημα και το πολιτικό καθεστώς που είχε επιβάλει ο Λένιν πολύ πριν από την ΝΕΠ.  Στο πρόσωπο του  Serge Tiyunov , η Ομάδα Εργατών διέθετε στη δική μας φυλακή-απομόνωση έναν  πολύ συγκροτημένο μορφωτικά, εξαιρετικά ενεργό και αδιάλλακτο αντιπρόσωπο.  Επιπλέον, σύμφωνα με κάποιες  αναφορές, ο Tiyunov δεν ήταν ξένος και προς κάποιες νετσαγιεφικές επιρροές[2].

Θέτοντας, η Ομάδα Εργατών,  ως βάση του προγράμματός της την τοποθέτηση του Μαρξ στην Πρώτη Διεθνή, σύμφωνα με την οποία η χειραφέτηση των εργατών θα ήταν έργο των ιδίων, από την αρχή κήρυξε τον πόλεμο στη θέση του Λένιν για την δικτατορία του κόμματος και την γραφειοκρατική οργάνωση της παραγωγής , η οποία υιοθετήθηκε από τον Λένιν στην πρώτη φάση παρακμής της επανάστασης. Κατά της λενινιστικής γραμμής, αυτοί διεκδίκησαν  την οργάνωση της παραγωγής από τις ίδιες τις  μάζες, με την εγκαθίδρυση εργοστασιακών κολλεκτίβων και συμβουλίων. Στο πολιτικό επίπεδο, η Ομάδα Εργατών πρότεινε τον έλεγχο του κράτους και του κόμματος από τους ίδιους τους εργάτες. Οι μάζες ως ο  πραγματικός ηγέτης της χώρας θα έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους από οποιοδήποτε κυβερνητικό κόμμα , περιλαμβανομένου και του Κομμουνιστικού Κόμματος, αν θεωρούσαν ότι η πολιτική του αντίκειται στα συμφέροντά τους.  Σε αντίθεση προς τα μέλη της ομάδας του «Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού» και προς την πλειοψηφία της «Εργατικής Αντιπολίτευσης», οι οποίοι επικέντρωναν τον εργατικό έλεγχο  και την εργατική δημοκρατία στον οικονομικό τομέα και μόνο, επιχειρώντας να την συμφιλιώσουν με την μονοκομματική δικτατορία και μόνο,    η Ομάδα Εργατών επεξέτεινε τον αγώνα για την εργατική δημοκρατία  και στην διεκδίκηση οι εργάτες να  επιλέγουν ανάμεσα  σε περισσότερα εργατικά κόμματα ως φορείς της εξουσίας[3].    Ο σοσιαλισμός θα μπορούσε κατά την ΟΕ να είναι μόνο το έργο της ελεύθερης δημιουργίας των ίδιων των εργατών. Ενώ αυτό που οικοδομείτο πάνω στην βάση του καταναγκασμού και ονομαζόταν «σοσιαλισμός» ήταν στην πραγματικότητα ο κρατικός καπιταλισμός  ήδη από την πολύ αρχική  περίοδο[4].

Κατά το έτος 1923, στη διάρκεια της μεγαλύτερης απεργίας που καθοδήγησε η Ομάδα Εργατών,   απευθύνθηκαν   στο  ρωσικό και το διεθνές προλεταριάτο μέσω ενός Μανιφέστου, στο οποίο διατύπωναν καθαρά τις απόψεις τους και  δεν έκρυβαν τίποτε. Εδώ στιγμάτιζαν την εκ γενετής τάση του μπολσεβικισμού να στηρίζεται όχι στους ίδιους τους εργάτες, αλλά στη «λατρεία του ηγέτη». Αυτό το Μανιφέστο ( ευρέως άγνωστο-Δ.Μπ.)  είναι από τα πιο αξιομνημόνευτα κείμενα της Ρώσικης Επανάστασης, και εμφανίσθηκε στην φάση της παρακμής  και εσωτερικής κατάρρευσής της, όπως ακριβώς το Μανιφέστο των Ίσων του Γράκχου Μπαμπέφ  εμφανίσθηκε κατά την φάση εσωτερικής κατάρρευσης της Γαλλικής Επανάστασης.

Για αρκετό καιρό στη φυλακή-απομόνωση του Verkhne Uralsk απείχα  συστηματικά από  την συζήτηση πάνω στον ρόλο του Λένιν. Ανήκα στην γενιά νέων κομμουνιστών, η οποία  είχε ανδρωθεί πάνω στην ιδέα ότι ο Λένιν ήταν «τα άγια των αγίων» για τους κομμουνιστές. Για μένα ήταν προφανές ότι ο Λένιν είχε σε όλα δίκιο. Τα αποτελέσματα του Λένιν, η κατάληψη της εξουσίας και η διατήρησή της , σήμαιναν  ότι ο Λένιν είχε δίκιο. Συνεπώς, εγώ και όλη η γενιά μου διαπιστώναμε ότι και οι τακτικές και  τα μέσα του Λένιν θα έπρεπε κι αυτά να είναι σωστά και νομιμοποιημένα.

Όταν έφτασα στη φυλακή-απομόνωση, τοποθετήθηκα  αρχικά μέσα σε αυτό το πνεύμα. Έτσι σοκαρίστηκα κάπως, όταν άκουσα  την ανήκουσα στην Ομάδα του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού Prokopenya να μου λέει : «Είναι ανώφελο , σύντροφε Σίλιγκα, να παθιάζεσαι για τον αγώνα του Λένιν κατά της γραφειοκρατίας. Προφανώς, στηρίζεσαι σε ένα από τα τελευταία άρθρα του, όπου επισημαίνει  , πριν από τον θάνατό του, την ανάγκη μεταρρύθμισης του θεσμού της Εργατοαγροτικής Επιθεώρησης. Μήπως κάλεσε τις ίδιες τις εργατικές μάζες να οργανωθούν κατά της γραφειοκρατίας ; όχι, καθόλου. Πρότεινε την δημιουργία ενός ειδικού οργάνου με καλοπληρωμένο προσωπικό, ενός γραφειοκρατικού οργάνου…. Για να αντιμετωπίσει τη γραφειοκρατία».

«Όχι, ξένε σύντροφε», συνέχισε . «Προς το τέλος της ζωής του , ο Λένιν είχε χάσει την εμπιστοσύνη του προς τις εργατικές μάζες. Εμπιστευόταν πια μόνο τον γραφειοκρατικό μηχανισμό , αλλά, επειδή φοβόταν ότι η κατάσταση είχε φτάσει στην υπερβολή, ανέθεσε σε ένα τμήμα της γραφειοκρατίας να επιτηρεί το άλλο».  Μετά από ενός λεπτού σιγή συνέχισε: «Προφανώς, δεν χρειάζεται αυτό να το κραυγάζουμε δημόσια. Θα έδινε πρόσθετα επιχειρήματα στον Στάλιν. Αλλά δεν παύει να είναι η αλήθεια».

Αν έδειχνα μικρή διάθεση να ασχοληθώ με τις διενέξεις και συζητήσεις του παρελθόντος, ήταν γιατί είχα υπερφορτωθεί από τα προβλήματα του παρόντος. Στον βαθμο που με ενδιέφεραν τα ήδη ιστορικά ζητήματα, αισθανόμουν ότι αυτές οι παλιές αντιπολιτεύσεις υπερτόνιζαν την  σημασία των διαφωνιών τους με τον Λένιν.   Η μοίρα της επανάστασης καθοριζόταν , κατά την άποψή μου, από τον ταξικό συσχετισμό δυνάμεων και όχι από τις θέσεις ή πλατφόρμες αυτής ή εκείνης της εσωκομματικής τάσης.

Καθώς η υλοποίηση των Πεντάχρονων Πλάνων προχωρούσε, η σημασία και ανάγκη  των οργανωτικών, πολιτικών και οικονομικών λύσεων κατέστη και πάλι αναπόφευκτη προς εξέταση. Προβλήματα που θεωρούνταν ότι είχαν επιλυθεί από την Ιστορία , εμφανίζονταν και πάλι στην ημερήσια διάταξη προς επίλυση και μάλιστα με αυξημένη ένταση . Η καταπίεση του ιδιωτικού καπιταλισμού και της μικροαστικής τάξης καθιστούσε πια  φανερο ότι στην αρένα δεν έμεναν  πια παρά δύο  κοινωνικές δυνάμεις, η γραφειοκρατία και το προλεταριάτο.  Και τώρα έπρεπε να βρεθεί  και στο επίπεδο  των οργανωτικών μορφών ο τρόπος να καθοριστεί η αμοιβαία σχέση ανάμεσα σε αυτές τις κοινωνικές δυνάμεις και την οργάνωσή τους,  καθώς και το ερώτημα «τι είναι σοσιαλισμός και πώς επιτυγχάνεται». Προβλήματα τεχνικής οργανωτικότητας εμφανίζονταν πιά ως κοινωνικά προβλήματα  (εννοεί , προφανώς, τη χρήση της τεχνολογίας και της βιομηχανικής  ανάπτυξης για την αναπαραγωγή των ταξικών σχέσεων). Ο αγώνας των εργαζομένων μαζών κατά της γραφειοκρατίας μπορούσε να δοθεί μόνο σε αντίθεση προς τις οργανωτικές μορφές που προσέδιδε η γραφειοκρατία  στην οικονομία. Αλλά  αυτές οι μορφές δεν είχαν επινοηθεί από τον Στάλιν. Είχαν εισαχθεί από τον ίδιο τον Λένιν. Η Ρώσικη Επανάσταση, παρά τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς της και την εσωτερική σύγκρουση, είναι ένα ενιαίο όλο. Και ο Λένιν  δεν μπορεί να εξαιρεθεί από αυτό.

Αφοσιωνόμενος ο  μιασνικοφικός Serge Tiyunov από την Εργατική Ομάδα  στη  μελέτη των νέων ερωτημάτων, έγραψε  ένα δοκίμιο πάνω στη  σχέση ανάμεσα στην σοσιαλιστική και την γραφειοκρατική οργάνωση της παραγωγής.    Η μελέτη του βασίσθηκε στην κριτική των στρατιωτικών μεθόδων που εφάρμοσε ο Τρότσκυ στην παραγωγή κατά την περίοδο του πολεμικού κομμουνισμού. Ο νεαρός «ντεσεμιστής» ( Ομάδα Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού) Jaques Kosman   είχε γράψει ένα εξαιρετικό  ιστορικό έργο σχετικά με την «συζήτηση για τα  συνδικάτα» στο Μπολσεβίκικο Κόμμα ( 1920-1921). Κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο τρόπος που ο Λένιν είχε οργανώσει την  παραγωγή    την είχε αναθέσει ολοκληρωτικά στα χέρια της γραφειοκρατίας. Και η πλήρης ανακατάληψη των εργοστασίων από την γραφειοκρατία και σε βάρος των εργατών σήμαινε ότι η επανάσταση των εργατών είχε ηττηθεί.

Έ να μέλος της ομάδας του ΔΣ , ο Μίσα Σαπίρο, έγραψε μια άρνηση των παραπάνω υποστηρίζοντας  την παραδοσιακή θέση αυτής της ομάδας :  οι διάφορες  πάνω στην οργάνωση της παραγωγής δεν συνεπάγονταν μια σοβαρή  διαφωνία αρχών. Κατά τον Σαπίρο,  η Εργατική Αντιπολίτευση δεν εξέφραζε τα συμφέροντα του προλεταριάτου αλλά της γραφειοκρατίας των συνδικάτων κυρίως. Και αν οι διεκδικήσεις σχετικά με τον ρόλο των συνδικάτων είχαν ικανοποιηθεί, τα εργοστάσια θα διοικούνταν από την γραφειοκρατία των συνδικάτων  αντί για την κομματική γραφειοκρατία.

Προκειμένου να αντιταχθεί το προλεταριάτο στην γραφειοκρατία χρειαζόταν την ελευθερία : ελευθερία οργάνωσης, ελευθερία του τύπου, ελευθερία της διαδήλωσης. Αλλά αυτός ο διάλογος οδηγούσε και στην ελευθερία να επιλέγεις πολιτικό κόμμα : μια θέση που υποστήριζε ο Μιάσνικοφ , αλλά προηγουμένως είχαν απορρίψει ο Λένιν, ο Τρότσκυ και η ομάδα του ΔΣ. Κι ακόμη και τότε ( δεκαετία 1930) το μεγαλύτερο τμήμα των τροτσκιστών και των μελών του ΔΣ θεωρούσαν ότι η εγκαθίδρυση του πολυκομματισμού θα σήμαινε το τέλος της επανάστασης.    «Ελευθερία επιλογής κόμματος ; μα αυτό είναι μενσεβικισμός». ήταν η τελική ετυμηγορία του τροτσκισμού. «Το προλεταριάτο είναι ταξικά ομοιογενές, και, άρα, δεν έχει νόημα παρά η ύπαρξη ενός μόνο κόμματος» , έγραφε ο ντεσεμιστής Davidoff. «Και γιατί δεν μπορεί η δημοκρατία μέσα στο  κόμμα να συνδυαστεί με την δικτατορία απέξω ;», αναρωτιόταν η ντεσεμίστρια Nyura  Yankovskaya. «Η Παρισινή Κομμούνα ηττήθηκε, γιατί είχε πολλά κόμματα. Εμείς εδώ έχουμε μόνο ένα. Πώς , λοιπόν, συμβαίνει να ηττάται και η δική μας επανάσταση;» , απαντούσε στον Davidoff  η Dora Zak.  O ντεσεμιστής Volodya Smirnoff έφτασε στο σημείο να υποστηρίξει ότι : «Δεν υπήρξε ποτέ προλεταριακή επανάσταση στη Ρωσία ούτε δικτατορία του προλεταριάτου, υπήρξε μόνο μια λαϊκή  επανάσταση από κάτω και η γραφειοκρατία από πάνω. Ο Λένιν δεν υπήρξε ποτέ ιδεολογικός εκφραστής του προλεταριάτου. Από την αρχή ως το τέλος ήταν εκφραστής της (εξελισσόμενης σε γραφειοκρατία)  διανόησης». Αυτές οι απόψεις του Smirnoff συνδέονταν και με την διάχυτη άποψη ότι παγκόσμια  έτεινε να επιβληθεί μια νέα κοινωνική μορφή , ο κρατικός καπιταλισμός, με την γραφειοκρατία ως άρχουσα τάξη του.   Έβαζε σε ίση μοίρα την κεμαλική Τουρκία, τη Σοβιετική Ένωση, την φασιστική Ιταλία, την Γερμανία στο δρόμο για τον χιτλερισμό και την Αμερική των Χούβερ και Ρούζβελτ. «Ο κομμουνισμός είναι ο εξτρεμιστικός φασισμός και ο φασισμός είναι ένας μετριοπαθής κομμουνισμός», έγραψε στο άρθρο του «Κομφασισμός».  Αυτή η άποψη άφηνε τις προοπτικές και τις δυνάμεις του σοσιαλισμού τελείως στο σκοτάδι. Η πλειοψηφία των ντεσεμιστών, οι Νταβίντοφ, Σαπίρο κα.. θεωρούσαν ότι η αίρεση του Smirnoff[5] είχε ξεπεράσει κάθε όριο και διαγράφηκε από  την ομάδα  δια βοής.

Κατανοώντας τη σημασία των παλιών προβλημάτων για την επίλυση των νέων για την ακριβή εξέταση των μελλοντικών καθηκόντων,  αφοσιώθηκα στη σοβαρή μελέτη τους. Οι αποχρώσεις στην ερμηνεία αυτών των ερωτημάτων, που δίνονταν από το περιβάλλον της Άκρας Αριστεράς ευνοούσαν την κριτική εξέταση και τον αυτοπροσδιορισμό. Μελετώντας τα μετά από μια έντονη επαναστατική εμπειρία,  τα προσέγγισα σε μια νοητική κατάσταση τελείως διαφορετική από εκείνη των συντρόφων, οι οποίοι πριν από δέκα χρόνια είχαν βρει σε αυτά τα ζητήματα αιτίες για να διασπαστούν.  Είχα πίσω μου δέκα πέντε χρόνια επαναστατικής Ιστορίας και μπορούσα να εξετάσω αυτό το τμήμα  με μυαλό καθαρότερο και πιο συνειδητό από το δικό τους.

Υποβάλλοντας την «εποχή του Λένιν» σε κριτική εξέταση, προσέγγιζα τα άγια των αγίων του κομμουνισμού, αλλά και της προσωπικής μου ιδεολογίας. Υπέβαλα σε κριτική τον Λένιν, τον ηγέτη και προφήτη, εστεμμένο από την αθάνατη δόξα  της νικηφόρας επανάστασης αλλά και από τον θρύλο και την μυστικοποίηση του επαναστατικού μύθου. Και παρά το κριτικό πνεύμα του περιβάλλοντος όπου ζούσα και καθώς έμπαινα στο ιερό νυχοπατώντας,  ένοιωθα τον εαυτό μου ένοχο απέναντι στην εσωτερική φωνή που μου έλεγε : «για να κατανοήσει κανείς την εμπειρία και τα μαθήματα μιας επανάστασης, δεν πρέπει να παραμείνει άκριτα  πιστός σε τίποτε, όπως και η επανάσταση η ίδια δεν σεβάστηκε τίποτε».

Όσο βαθύτερα παραβίαζα το ιερό , τόσο περισσότερο , μέρα με τη μέρα, εβδομάδα με την εβδομάδα, μήνα με το μήνα, έθετα στον εαυτό μου το θεμελιώδες ερώτημα : «Κι εσύ, ακόμη, Λένιν ; Δεν έμεινες μεγάλος τόσο μόνο όσο η επανάσταση και οι μάζες ήταν μεγάλες; Και όταν η δύναμη των μαζών υποχώρησε, δεν υποχώρησε μαζί και στον ίδιο βαθμό και το δικό σου επαναστατικό πνεύμα, και πιθανόν και  περισσότερο ακόμη ;

» Δεν θα ήταν πιθανό  το ότι για να διατηρήσεις την εξουσία, θα μπορούσες-ναι, κι εσύ ακόμη- να προδώσεις  τα κοινωνικά συμφέροντα των μαζών; Και αυτό που μας αποπλάνησε, εμάς τους αφελείς, να  ήταν η απόφαση για τη διατήρηση της εξουσίας; Κι εσύ να  προτίμησες την νικηφόρα γραφειοκρατία από τις ηττημένες μάζες; Κι εσύ να βοήθησες την  νικηφόρα γραφειοκρατία να   χαμηλώσει τον τράχηλο των σοβιετικών μαζών;    Είναι δυνατόν εσύ  να συνέτριψες τις μάζες, όταν φάνηκαν μη διατεθειμένες να υποκύψουν στην νέα κατάσταση πραγμάτων ; Να μπόρεσες να τις σφάξεις, να διαστρεβλώσεις το περιεχόμενο  των θεμιτών προσδοκιών τους ;  ( εδώ εννοεί κατά κύριο λόγο την καταστολή της Κρονστάνδης, Δ.Μπ.) .Λένιν, Λένιν, τι μετρά περισσότερο σε σένα, οι αρετές σου ή τα εγκλήματά σου ;

» Έριξα λίγο φως στα κίνητρα που σε οδήγησαν : πίστευες ότι ήταν πιθανόν προτιμότερο ιστορικά να επιβάλει η γραφειοκρατία   την εξουσία της πάνω στις μάζες από το να αναγεννηθούν  οι προηγούμενοι εκμεταλλευτές , η αστική τάξη και οι γαιοκτήμονες. Είνι πολύ πιθανό η ίδια η γραφειοκρατία να αξιολογούσε αυτήν την διαφορά, όμως για τις μάζες που έσκυψαν το κεφάλι δεν υπήρξε πραγματική διαφορά…

» Προσπάθησα να φωτίσω και τα επιχειρήματα όσων υπερασπίστηκαν αυτήν την γραμμή σου : υποκειμενικά μιλώντας, οι προθέσεις σου ήταν οι καλύτερες στον κόσμο.   Ήσουνα εσύ ο ίδιος Λένιν, που μας δίδαξες να αξιολογούμε τους ανθρώπους όχι με βάση τις υποκειμενικές τους προθέσεις, αλλά με βάση το αντικειμενικό νόημα αυτών των προθέσεων, τα αντικειμενικά ταξικά συμφέροντα  υπέρ των οποίων η δράση  των ανθρώπων λειτουργεί και για χάρη των οποίων αυτοί μιλούν. Κι, επιπλέον, στις ίδιες τις δικές σου δικαιολογήσεις – πολύ προσεκτικά, είναι η αλήθεια- βρίσκω την απόδειξη ότι και υποκειμενικά υπηρέτησες το καθεστώς, το οποίο η δική σου δράση συνέβαλε στο να εγκαθιδρυθεί.  Ακόμη χειρότερα : όταν η δικτατορία των μαζών γινόταν πιο ισχυρή, εσύ συνειδητά-και υπάρχει απόδειξη γι αυτό-   συκοφάντησες  τις επαναστατικές μάζες που αντιδρούσαν στη θριαμβεύουσα γραφειοκρατία Και όμως, αυτή αντίσταση-ασθενής όσο ήταν και τσακιζόμενη από την γραφειοκρατία- ήταν η ανώτερη διαθήκη της επανάστασης. Και μια νέα επανάσταση, η οποία ειλικρινά και σε κοινωνική βάση θα απελευθερώνει τις κατώτερες τάξεις , μπορεί να αναδυθεί στην Ρωσία αλλά και παντού αλλού στον κόσμο , ανασύροντας και κατανοώντας το πρόγραμμα της κατεστραμμένης Εργατικής Αντιπολίτευσης. Είναι στα πλαίσια αυτής της επιστροφής, αυτής της συνέχειας στην Ιστορία της ανθρωπότητας, που οι προοδευτικές τάσεις θα βρουν την υλοποίησή τους…».

Ο ήλιος ανεβαίνει μακρυά, πάνω από τα Ουράλια, καθρεφτιζόμενος πάνω στις στέπες, τα βουνά και την φυλακή, ενώ οι τελευταίες αχτίδες του μπαίνουν μέσα στο κελλί μου. Είναι η τρίτη  χρονιά της φυλάκισής  μου και η κατάσταση είναι δύσκολη… Μέσα από τα κάγκελα, κοιτάζω με αυξανόμενη λαχτάρα τα βουνά, τον ήλιο, τον ουρανό, ελευθερία, ελευθερία…   Είμαι μόνος στο κελλί. Ο συγκρατούμενός μου είναι στο νοσοκομείο. Η ψυχή μου είναι βαθιά θλιμμένη…. Θρηνώ για τον Λένιν.

«Τι ακριβώς έκανα μόλις τώρα ; μήπως τρελλάθηκα τελείως; Μήπως  είμαι ένα ακόμη θύμα της τρέλλας των φυλακών;». .

Όμως, ας δούμε τα πράγματα από πιο κοντά.

Το 1917 τέθηκε, προφανώς,  ένα ερώτημα για το ποιός θα πήγαινε πιο πέρα, θα ήταν ταχύτερος, θα ήταν  ο δυνατότερος, οι μάζες ή ο Λένιν. Σαν ένας τυφώνας που συντρίβει τα πάντα στο πέρασμά του, ανέτρεψαν οι μάζες τα πάντα στη Ρωσία και κατέστρεψαν έναν  κόσμο που ήταν παλιός, διεφθαρμένος και εξαπατητικός. Αυτές ήταν «οι μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο». Η Ρωσία έγραφε παγκόσμια Ιστορία. Και επειδή ο Λένιν ήξερε να κάνει την καρδιά του κόσμου να χτυπά αυτήν την στιγμή της υπέροχης , απελευθερωτικής έκρηξης. Καθώς αυτές τις μέρες  μπορούσε να δει αυτό το μεγάλο θράσος του θριάμβου των λαϊκών μαζών, αυτός ( ο Λένιν)  ήξερε να είναι μαζί τους και να τις οδηγεί. Ο Λένιν για πάντα έχει καταλάβει μια τιμητική θέση στις καρδιές των εργατών και στο Πάνθεον της Ιστορίας. Και αυτή η θέση είναι εξασφαλισμένη για πάντοτε, ακόμη και αν ο Λένιν, όπως ο Κρόμγουελ, οφείλει να αναμετρηθεί έναντι των μαζών και με τα εγκλήματα, του ίδιου και των διαδόχων του, μετά τον εκφυλισμο της επανάστασης.  Ακόμη και αν χρειαστεί , κάποια στιγμή, το ίδιο του το πτώμα να μεταφερθεί σε συνθήκες λαϊκής οργής στους δρόμους της Μόσχας, όπως το πτώμα του Κρόμγουελ  μετά θάνατο οδηγήθηκε στην αγχόνη.

Αλλά από τη στιγμή που το παλιό οικοδόμημα κατέρρευσε ( εννοεί: το παλιό προεπαναστατικό καθεστώς, του τσάρου ή του Κερένσκυ) και ο Λένιν πήρε στα χέρια του την εξουσία, άρχισε σταδιακά η τραγική διάσταση ανάμεσα στον Λένιν και τις μάζες.  Ανεπαίσθητα στην αρχή, όλο και πιο θεμελιωδώς στην συνέχεια.

Οι λαϊκές  μάζες ενστικτωδώς κατέκτησαν την ελευθερία τους και πέτυχαν τους ύψιστους σκοπούς τους. Αυτό ήταν και το νόημα της επανάστασης. Όλα εδώ και τώρα. Τώρα ή ποτέ. Αυτό είναι που διαχωρίζει τις μεταρρυθμίσεις από την εποχή των επαναστάσεων. Πηγαίνοντας πέρα από τα όρια του παλιού σοσιαλισμού του 1905, προκειμένου να επιτευχθεί ο νέος, οι εργαζόμενες μάζες στη Ρωσία του 1917-1918 πήγαν πολύ πιο πέρα από ό,τι ήθελε ο Λένιν. Και η ορμή ήταν τόσο ισχυρή και η κατάσταση τόσο έντονη, ώστε οι μάζες στο ξύπνημά τους έσπρωξαν πέρα τον Λένιν. Έτσι ήταν οι σχέσεις  ανάμεσα στον ηγέτη και τις μάζες στο σημείο κορύφωσης της επανάστασης.

Και  τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους : μετά την επανάσταση του Οκτώβρη, ο Λένιν δεν ήθελε την συνολική απαλλοτρίωση των επιχειρήσεων  αλλά τον «εργατικό έλεγχο» , τον έλεγχο των εργατικών οργανώσεων στο εργοστάσιο πάνω στους καπιταλιστές,  που θα συνέχιζαν να ασκούν τη διεύθυνση των επιχειρήσεών τους κάτω από αυτόν τον έλεγχο. Μια σκληρή ταξική σύγκρουση ξέσπασε , ακυρώνοντας το σχήμα της  συνεργασίας των τάξεων κάτω από την εξουσία του . Οι καπιταλιστές απάντησαν με το σαμποτάζ, ενώ οι εργάτες απάντησαν καταλαμβάνοντας μια επιχείρηση μετά την άλλη. Και ήταν μόνο, όταν οι εργάτες είχαν επιβάλει την κοινωνικοποίηση της παραγωγής de facto, που το διάταγμα για την εθνικοποίηση της βιομηχανίας ( 4-11-1917) την επέβαλε και νομικά[6].

Τότε, το 1918 , ο Λένιν απάντησε στις σοσιαλιστικές επιδιώξεις των εργατών , αντιπαραθέτοντας σε αυτούς το σύστημα του κρατικού καπιταλισμού , σύμφωνα με το μοντέλο της κρατικά διευθυνόμενης πολεμικής οικονομίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την μεγαλύτερη  δυνατή συμμετοχή των πρώην καπιταλιστών στην διεύθυνση της οικονομίας ( εννοεί: με την άσκηση   των καθηκόντων διεύθυνσης/μάνατζμεντ  και όχι με την τυπική ιδιοκτησία[7]). Ο Λένιν δεν ήταν οπαδός της πλήρους ανατροπής της παλιάς τάξης αλλά μιας ισορροπίας ανάμεσα στην παλιά και την νέα, μέσα από την συνύπαρξή τους. Ο Λένιν που μόλις πριν από λίγο ήταν ο οξύτερος κριτικός της ταξικής συνεργασίας, τώρα έγινε απολογητής της.  Καθώς ασκούσε εξουσία, δεχόταν τώρα  επιδράσεις από όλες τις ανταγωνιστικές τάξεις της κοινωνίας και όχι μόνο από την εργατική, όπως όταν ήταν στην αντιπολίτευση. Γινόταν, έτσι, ο απολογητής του τωρινού στάτους κβο και όχι των δυναμικών  της εποχής.

Ο επιτεινόμενος εμφύλιος πόλεμος (1918-1921) ήρθε να διορθώσει τη λενινιστική φιλοσοφία της επανάστασης ακόμη μια φορά.  Η κατάρρευση της Γερμανίας και της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων έδωσε καινούρια τροφή στις μαξιμαλιστικές διαθέσεις των εργατικών μαζών και η υπόθεση της άμεσης εφαρμογής του κομμουνισμού τέθηκε και πάλι στην ημερήσια διάταξη επίσημα. Το έτος 1919 ξεκίνησε. Ήταν το αντίστοιχο του έτους 1793 για την Γαλλική επανάσταση, η αποθέωση της  Ρώσικης Επανάστασης. Και συνέβη και πάλι με την πρωτοβουλία των μαζών και όχι του Λένιν.

Από την επαναστατική αποθέωση ως την χρεωκοπία είναι μόνο ένα βήμα. Και σε αυτήν την συγκυρία ήταν ο Λένιν που έπαιξε τον θλιβερότερο ρόλο. Αν η περίοδος του κοινωνικού φουσκώματος  και της επαναστατικής εξύψωσης χαρακτηριζόταν από το γεγονός ότι οι μάζες επετύγχαναν να τραβούν τον Λένιν πίσω τους, η υποχώρηση και χρεωκοπία της επανάστασης ανέδειξε τον ανταγωνισμό συμφερόντων μεταξύ Λένιν και μαζών αλλά και την νίκη του Λένιν επί των μαζών.

Τι διακυβευόταν , λοιπόν, σε αυτήν την μάχη; Οι ίδιες οι αρχές του σοσιαλισμού, η τύχη της βιομηχανίας που είχε αφαιρεθεί από  τα χέρια των ιδιωτών καπιταλιστών. Αυτό το ζήτημα είναι που οδηγεί στο διαζύγιο μεταξύ Λένιν και εργατών. Εκεί πρέπει να αναζητήσει κανείς τη διπροσωπία/ υποκρισία του Λένιν στον ρόλο του σχετικά με την επανάσταση.  Οι εργάτες είχαν καταλάβει τα εργοστάσια και είχαν επιβάλει την συλλογική διεύθυνση  της παραγωγής. Όμως, ο συντονισμός των εργοστασίων  και των διακριτών επιχειρήσεων ανήκε στον γραφειοκρατικό μηχανισμό ( εννοεί : την προϊούσα συγχώνευση γραφειοκρατικού κρατικού μηχανισμού και κομματικού μηχανισμού).   Και αυτός ήταν ήδη ένας κίνδυνος που απειλούσε την επανάσταση. Η μοίρα του σοσιαλισμού στη Ρωσία εξαρτιόταν από την ικανότητα της εργατικής τάξης να διευθύνει και ελέγξει  συλλογικά την συνολική παραγωγή. Το να επιτύχει μια σοσιαλιστική οργάνωση της παραγωγής, το να οργανώσει και την αγροτική παραγωγή με σοσιαλιστικό τρόπο,  εξαρτιόταν από την ικανότητα του προλεταριάτου να ελέγξει το πεδίο της ίδιας της δικής του τοποθέτησης-την βιομηχανία[8] .

Θα έπρεπε να φανεί ότι αυτή είναι μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια. Όμως, πάντοτε ξεχνιέται, όταν ερευνώνται τα πεπρωμένα του σοσιαλισμού και της επανάστασης. Ο Λένιν, τοποθετημένος στην κορυφή του μηχανισμού, αντιμετώπισε την κατάσταση μέσα από τα μάτια του μηχανισμού. Αυτό είναι που ανέδειξε ένας εργάτης αντιπρόσωπος , ομιλητής στο 10^ο Συνέδριο του κόμματος, ο Milyunov , λέγοντας : «Η θέση του Λένιν είναι ψυχολογικά κατανοητή. Ο Λένιν διευθύνει το Συμβούλιο των Λαϊκών  Αντιπροσώπων ( εννοεί : το σοβιετικό υπουργικό συμβούλιο, όπως λεγόταν τότε, το 1921) .Είναι αυτός που διευθύνει τη σοβιετική μας πολιτική. Είναι σαφές ότι κάθε δραστηριότητα, από όπου και ανα προέρχεται, που αντίκειται σε αυτήν την διεύθυνση θα χαρακτηρισθεί μικροαστκή και εξαιρετικά βλαπτική».

Πράγματι, στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου , η γραφειοκρατία δεν είχε πάψει να επεκτείνει τη δράση της και είχε ανακαταλάβει τα εργοστάσια.. Ο διευθυντικός μηχανισμός των εργοστασίων, αρχικά οριζόμενος από τους εργάτες και εργαζόμενους , τώρα όλο και περισσότερο διοριζόταν από το κέντρο. Την ίδια στιγμή  η  διεύθυνση με την αρχική έννοια ανήκε σε ένα πρόσωπο και μόνο ( μονοπρόσωπη διεύθυνση).   Τα εργοστάσια είχαν αρχίσει να ξεφεύγουν από τα χέρια των εργατών. Κι αυτό είχε συμβεί καθαρά υπό την πρωτοβουλία  και αρχηγία του Λένιν, σε αντίθεση με την Εργατική Αντιπολίτευση του κόμματος  και με τα βασικά εργατικά στελέχη του.  Λόγω της αντιπολίτευσής  του, ο  Τόμσκυ[9] στάλθηκε  στο Τουρκεστάν. Ο Σαπρόνοφ, λόγω της ηγετικής του θέσης στην ομάδα του «Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού», στάλθηκε, όπως και παλιότερα, στην Ουκρανία.

Κατά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου, η πάλη ανάμεσα στη γραφειοκρατία και την εργατική τάξη για τη διεύθυνση της  βιομηχανίας επανέκαμψε  με ένταση. Μπήκε σε καθοριστική φάση. Ήταν αυτή η πάλη που αποσταθεροποίησε το σύστημα του πολεμικού κομμουνισμού. «Στη χώρα μας, υπάρχουν δύο κοινωνικές δυνάμεις , το προλεταριάτο και η γραφειοκρατία. Η πάλη ανάμεσά τους παραλύει την παραγωγή. Μόνο μια ριζική λύση μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα. Μια και μοναδική εξουσία, είτε του εργατικού σοσιαλισμού είτε του κρατικού καπιταλισμού». Έτσι έθεσε το πρόβλημα  της σύγκρουσης ο Σλιάπνικοφ,  θεωρητικός της ομάδας της Εργατικής Αντιπολίτευσης,   στο προσυνεδριακό άρθρο του προς το 10^ο Συνέδριο του κόμματος επί του «ζητήματος των συνδικάτων».

Ποια ήταν η στάση του Λένιν σε αυτό το σημείο ; Συμφωνούσε με τον Σλιάπνικοφ  στο ότι έπρεπε να υπάρξει λύση χωρίς συμβιβασμό, με την έννοια όμως της κυριαρχίας καθαρά της γραφειοκρατίας και όχι των εργτών. Και ο Λένιν ομολόγησε ότι πίσω από το ζήτημα του «διαλόγου για τον ρόλο των συνδικάτων» διακυβευόταν το ζήτημα  της αφαίρεσης του ελέγχου των εργοστασίων από τους εργάτες. Διακήρυξε : «Αν ο έλεγχος ανατεθεί  στα συνδικάτα, τα εννέα δέκατα των μελών των οποίων είναι μη κομματικοί , τότε ποια αξία θα έχει το κόμμα;». Συνεπώς, το κόμμα είχε ως μέλη το πολύ το ένα δέκατο των μελών των συνδικάτων, Μπολσεβίκους εργάτες που ζητούσαν τα ίδια με τα μη μέλη. Συνεπώς, η ταξική διαχωριστική γραμμή στο θέμα αυτό ήταν πολύ έντονη.  Από την μια πλευρά οι εργάτες ( κομματικοί ή μη) και από την άλλη οι γραφειοκράτες ( κομματικοί ή μη). Πίσω από τους εργάτες, ο σοσιαλισμός. Πίσω από τους γραφειοκράτες, ο χαρακτηριστικός κρατικός καπιταλισμός[10].     Για να αντισταθμίσει την κατάργηση της εργατικής διεύθυνσης, ο Λένιν  υποσχέθηκε την αναγνώριση του δικαιώματος στην απεργία. Λες και οι εργάτες είχαν κάνει την επανάσταση, για να κατοχυρώσουν το δικαίωμα στην απεργία.

Χαρακτηριστικές είναι οι σχέσεις του Λένιν με τους πιο «φιλελεύθερους» από το γραφειοκρατικό στρατόπεδο. Τοποθετούμενοι στην μέση ανάμεσα στο Λένιν και την Εργατική Αντιπολίτευση, οι ομάδες των Τρότσκυ, Μπουχάριν και Σαπρόνοφ πρότειναν την ύπαρξη   μιας γνωμοδοτικής ψήφου των εργατών στην οργάνωση της παραγωγής, προκειμένου να αμβλυνθεί η απόλυτη γραφειοκρατική εξουσία. Ο Λένιν το απέρριψε με τον πιο κατηγορηματικό  τρόπο και απηύθυνε  έντονα οργανωτικά μέτρα  εναντίον τους στο 10^ο Κομματικό Συνέδριο, για τον κλυδωνισμό που προκαλούσαν[11].

Ο ίδιος ο Λένιν σίγουρα δεν κλυδωνίστηκε. Μιλώντας στο 10^ο Συνέδριο ως ο κεντρικός εκπρόσωπος της γραφειοκρατίας , κομματικής και μη, με αμετακίνητη σταθερότητα , απέσπασε τα εργοστάσια από τους εργάτες, αφαιρώντας τους την μεγαλύτερη κατάκτησή τους , το όπλο που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν  για την απόλυτη χειραφέτησή τους, τον σοσιαλισμό. Έτσι, οι εργάτες ξαναέγιναν αυτό που ήταν πάντοτε , η μισθωτή εργατική δύναμη στα εργοστάσια που κατείχαν άλλοι. Από τον σοσιαλισμό δεν παρέμεινε στη Ρωσία τίποτε άλλο παρά μόνο η λέξη.

Πολλοί θα ρωτήσουν, και τι έγινε το 1921, τι ήταν η Κρονστάνδη ;

Το μέλλον της βιομηχανίας, άρα, και το μέλλον του σοσιαλισμού είχε καθορισθεί ήδη πρωτύτερα. Η καταστολή της εξέγερσης της Κρονστάνδης ήταν η πολιτική απάντηση της γραφειοκρατίας στην προσπάθεια των εργατών και αγροτών να συνασπιστούν εναντίον της.   Ο Λένιν και η γραφειοκρατία του τρομοκρατήθηκαν από αυτή την εξέγερση. Μετά την καταστολή, ο Λένιν εισήγαγε την ΝΕΠ ως μια προσπάθεια συνασπισμού ανάμεσα στη γραφειοκρατία και την αγροτιά κατά του προλεταριάτου. Μόνο πια πολύ αργότερα,  με την εισαγωγή των Πενταετών Πλάνων, η γραφειοκρατία στράφηκε κατά των προσωρινών συμμάχων της, των κουλάκων και της αγροτιάς.

Έχοντας διαλύσει  το σοσιαλισμό στην οικονομική βάση, έχοντας καταργήσει την εργατική εξουσία στα εργοστάσια, η γραφειοκρατία  είχε ακόμη έναν στόχο να πραγματοποιήσει, την κατάργηση  της πολιτικής εξουσίας της εργατικής τάξης και των εργαζόμενων μαζών.  Το όργανο αυτής της εξουσίας ήταν η μεγάλη επαναστατική μαζική  οργάνωση, που αναδύθηκε  από την επανάσταση, τα σοβιέτ. Απέναντι στην μαζική πολιτική οργάνωση, τα σοβιέτ, απέναντι στη μαζική οικονομική οργάνωση των εργατών, τα συνδικάτα, η γραφειοκρατία αντιπαρέθεσε  την οργάνωση όπου η συμμετοχή των εργατών ήταν στο ασθενέστερο σημείο και της γραφειοκρατίας στο μέγιστο- το κόμμα. Για να καταργήσει κάθε πιθανότητα για αγώνα μέσα στην εργατική τάξη μέσα και έξω από το κόμμα, οι αποφάσεις του Δεκάτου Συνεδρίου το 1921 , με πρωτοβουλία του Λένιν, ήταν οι ακόλουθες: καταστολή και διάλυση στη χώρα όλων των άλλων κομμάτων πέρα από το κομμουνιστικό . Καταστολή μέσα στο κόμμα κάθε  ομαδοποίησης ή τάσης , αντίθεσης στη γραφειοκρατική ηγεσία μέσα στο κόμμα. Το κόμμα έγινε μια βοηθητική οργάνωση του γραφειοκρατικού καισαρισμού, ακριβώς όπως τα σοβιέτ και τα συνδικάτα είχαν καταλήξει μια βοηθητική οργάνωση του κόμματος.   Η γραφειοκρατική δικτατορία πάνω στο κόμμα,  την εργατική τάξη και τη χώρα είχε γίνει πραγματικότητα.

Έμεινα έκπληκτος, όταν συνειδητοποίησα ότι οι ηγέτες των Μπολσεβίκων βρίσκονταν σε πλήρη συνείδηση αυτής της πραγματικότητας. Στο βιβλίο του «Η οικονομία της μεταβατικής περιόδου « ( 1920, ρωσική έκδοση, σελίδα 115) , ο Μπουχάριν διατυπώνει καθαρά τη θεωρία του «προλεταριακού βοναπαρτισμού» ( το προσωποκεντρικό καθεστώς).. Και ο Λένιν σημειώνει για το βιβλίο αυτό « Είναι αλήθεια , αλλά  αυτός ο όρος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται δημόσια» ( Άπαντα , ρώσικη έκδοση, τόμος ΧΙ, 1930). Πρέπει να το κάνουμε αλλά να μην το λέμε- αυτή είναι όλη η ουσία του Λένιν, όταν πέρασε από την εργατική τάξη στην γραφειοκρατία.     Επίσης, ο Λένιν ήξερε και να μεταμφιέζει τον βοναπαρτικό χαρακτήρα του καθεστώτος. «Δεν είναι δυνατόν να κατανοήσει κανείς τη δικτατορία του προλεταριάτου  μέσα από μια οργάνωση, που περιέχει την ολότητα της τάξης αυτής, καθώς το προλεταριάτο είναι ακόμη πολύ  διαιρεμένο, πολύ ταπεινωμένο και πολύ υποκείμενο στη δωροδοκία». Γι’ αυτόν τον λόγο , η δικτατορία του κόμματος «οφείλει να υλοποιηθεί δια   της δικτατορίας της πρωτοπορίας της, η οποία συγκεντρώνει  στο εσωτερικό της  την  επαναστατική ενέργεια της εργατικής τάξης : το κόμμα». Η μεταγενέστερη εμπειρία θα έδειχνε όλο το γραφειοκρατικό περιεχόμενο αυτής της θεωρίας της δικτατορίας,  της θεωρίας της δικτατορίας του κόμματος επί της εργατικής τάξης, της δικτατορίας , μιας επίλεκτης μειοψηφίας πάνω στην «καθυστερημένη» πλειοψηφία της εργατικής τάξης. Για μια ακόμη φορά, η Ιστορία θα αποδείκνυε την ακρίβεια της φράσης εκείνης από το παλιό επαναστατικό τραγούδι :

«Θεοί, αρχόντοι , βασιλιάδες, με πλάνα λόγια μας γελούν…»

Η αλήθεια της βασικής φράσης του εργατικού κινήματος , ότι η χειραφέτηση των εργατών είναι έργο μόνο των ίδιων των εργατών.

Η  κατάργηση, όμως, της πολιτικής εξουσίας της εργατικής τάξης χρειαζόταν μια στέρεη ιδεολογική βάση.

Μια λοξή προσέγγιση έπρεπε να επιχειρηθεί από το κόμμα, καθώς είναι αδιανόητο να πει κανείς άμεσα τα πράγματά  με το όνομά τους στα πλαίσια μιας επανάστασης που είχε γίνει στο όνομα του σοσιαλισμού  : «Εμείς είμαστε οι νέοι κυρίαρχοι, οι νέοι εκμεταλλευτές».  Είναι πιο εύκολο να βαφτίσεις την στέρηση από τους εργάτες  του ελέγχου πάνω στα εργοστάσια ως την «νίκη του σοσιαλιστικού τρόπου παραγωγής». Τον έλεγχο των γραφειοκρατών πάνω στους εργάτες  ως «ενδυνάμωση της δικτατορίας του προλεταριάτου». Και τους νέους εκμεταλλευτές ως «την πρωτοπορία του προλεταριάτου».   Άλλωστε, οι εκμεταλλευτές παντού και πάντοτε θεωρούσαν τον εαυτό τους ως «πρωτοπορία των εκμεταλλευόμενων».

Ο Λένι ν θεμελίωσε την νέα πολιτική του πάνω στην αδυναμία του προλεταριάτου. Εμπιστευόμενος την επανάσταση στα χέρι της γραφειοκρατίας, υποστήριζε ότι έτσι εγγυόταν την διαφύλαξή της για χάρη των εργατών. Οι αποδόσεις του μέλλοντος θα δικαιολογούσαν τις θυσίες του σήμερα. Αυτές οι «ανταμοιβές»   είναι τώρα μπροστά στα μάτια μας και ξέρουμε  την πραγματική τους αξία. Πρέπει να ειπωθεί προς τιμήν του ρωσικού προλεταριάτου ότι αυτό κατανόησε από την αρχή, παρά την αδυναμία του, τι ακριβώς διακυβευόταν. Κατάλαβε ότι ο Λένιν δρούσε σαν να έλεγε «Εσείς, οι εργάτες, δεν δράτε λογικά. Θέλετε την άμεση εφαρμογή του σοσιαλισμού,  ενώ δεν έχετε την απαιτούμενη δύναμη γι’ αυτό.   Καθώς δεν μπορείτε να είστε οι κυρίαρχοι στην κοινωνία, θα είστε οι σκλάβοι.  Αυτός είναι ο νόμος της ταξικής πάλης, σε μια ταξική κοινωνία. Αν παραιτηθείτε από την πάλη κατά του αναπόφευκτου, εμείς θα σας δώσουμε ό,τι είναι εφικτό να δοθεί».

Οι εργάτες είχαν την δική τους προσέγγιση σε αυτήν την σύγκρουση και πάλεψαν σαν η απάντησή τους στον Λένιν να είχε υπάρξει η ακόλουθη : «Η δική σου πλευρά δεν είναι λογική, σύντροφε Λένιν. Αν μια τάξη δεν είναι η κυρίαρχη σε μια κοινωνία, πρέπει να περάσει στην ενεργή αντιπολίτευση κατά των κυρίαρχων και να μην παραδοθεί χωρίς μάχη».

Η αυθόρμητη αντιπολίτευση των εργατών  στις μεθοδεύσεις της γραφειοκρατίας αποδείκνυε ότι η εργατική τάξη δεν ήταν  τόσο αδύναμη, όσο υπέθετε ο Λένιν. Και αν ο ίδιος ήταν όντως ψυχή και σώματι με την εργατική τάξη, θα είχε υποστηρίξει τον  αντιπολιτευτικό αγώνα της, που εκδηλωνόταν ήδη σε όλη την χώρα  ( εννοεί : το κύμα αγώνων  των εργατών κατά του μπολσεβίκικου καθεστώτος στα 1920-1921). . Αλλά αυτός σκεφτόταν και δρούσε με το πνεύμα  της γραφειοκρατίας, με το πνεύμα της  εξουσίας του. Η δύναμη του προλεταριάτου του φαινόταν σαν κατάρα, και  αντέταξε  στο προλεταριάτο τους νόμους της ταξικής κοινωνίας : η τάξη που δεν παραδίδεται στον αντίπαλο, πρέπει να συντριβεί από τον νικητή. Υπό τα χειροκροτήματα του συνόλου  της νέας γραφειοκρατικής κυρίαρχης τάξης , στο 10^ο συνέδριο των Μπολσεβίκων το 1921 , Ο Λένιν κάνοντας το κλείσιμο , διακήρυξε :

«Πρέπει να τελειώνουμε με την Αντιπολίτευση. Δεν θα της επιτρέψουμε να υπάρξει ούτε ένα δευτερόλεπτο παραπάνω». Αυτό ήταν το τέλος της νόμιμης αντιπολίτευσης ( εννοεί: της Εργατικής Αντιπολίτευσης ως τάσης  μέσα στο κόμμα των Μπολσεβίκων). Οι πόρτες των φυλακών και της εξορίας άνοιγαν γι’ αυτούς, καθώς θα περίμεναν  αργότερα  τα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Παρά τις θεμελιώδεις μεταβολές που συνέτρεχαν, η επανάσταση συνέχιζε να ονομάζεται «προλεταριακή» και «σοσιαλιστική».   Ακόμη παραπάνω : ο Λένιν έδειχνε την αναγκαιότητα να συνδέει κανείς την παραδοσιακή επαναστατική φρασεολογία με την πραγματική ταξική υποταγή των μαζών. Όταν οι εργάτες, τα πραγματικά θύματα των γραφειοκρατικών υποκρισιών, ξεσηκώθηκαν ν α διαμαρτυρηθούν κατά της γραφειοκρατικής μυστικοποίησης του σοσιαλισμού και  ζήτησαν την ικανοποίηση των πραγματικών τους ταξικών συμφερόντων, ο Λένιν τους κατήγγειλε συλλήβδην ως «μικροαστούς», «αντεπαναστάτες» και  «αναρχικούς». Τα ταξικά συμφέροντα της γραφειοκρατίας ταυτίσθηκαν, εξ αντιδιαστολής, με τα συμφέροντα του σοσιαλισμού και της εργατικής τάξης. Καθιέρωσε στην χώρα ένα γραφειοκρατικό και ολοκληρωτικό κράτος, το οποίο ονόμαζε συλλήβδην ως «αντεπαναστατικό» οτιδήποτε αντέκειτο στα συμφέροντά του και είχε πολιτικά και κοινωνικά προοδευτικό χαρακτήρα.

Εισήγαγε την χώρα σε αυτό το καθεστώς των ψεμμάτων, των πλαστογραφήσεων και διαστρεβλώσεων, το οποίο σήμερα, στην ενισχυμένη και ολοκληρωμένη σταλινική του μορφή,     το βιώνει όλη η Ρωσία, αλλά και διαστρεβλώνει και δηλητηριάζει το συνολικό διεθνές επαναστατικό και δημοκρατικό   κίνημα.

Ακούγοντας τις διακηρύξεις του Λένιν στο 10^ο συνέδριο των Μπολσεβίκων το 1921, αλλά και τις αποφάσεις αυτού του συνεδρίου σχετικά με την  αντιπολιτευτική τάση της Εργατικής Αντιπολίτευσης ( εννοεί : την ουσιαστική της απαγόρευση)  , ο Σλιάπνικοφ, ηγέτης αυτής της τάσης, είπε : «Δεν έχω ξαναακούσει ποτέ στην ζωή μου μια τόσο δημαγωγική τοποθέτηση και τόσο ωμή».   Αυτές οι λέξεις του Σλιάπνικοφ απηχούσαν τις πολύ παλιότερες λέξεις του Τόμας Μύντσερ[12]  για τον Λούθηρο , που τον ονόμασε Dr Liar ( Dr Luegner, στα γερμανικά, Δρ Ψεύτη), όταν ο τελευταίος υποστήριξε τους  προτεστάντες ευγενείς κατά τω εξεγειρόμενων προτεσταντών αγροτών.

Κι αυτό είναι ακριβώς αυτό που απέγινες, Λένιν, στο τέλος της ιστορικής σου διαδρομής, είπα στον εαυτό μου , κλείνοντας τον όλο συλλογισμό.

Κοίταξα με συγκέντρωση αλλά και εχθρότητα το πορτραίτο του Λένιν, που ήταν τοποθετημένο  πάνω στο τραπέζι του κελλιού μου. Μπροστά μου έστεκαν δύο Λένιν, όπως και δύο Κρόμγουελ και δύο Λούθηροι. Ανέβηκαν μαζί με την επανάσταση και μετά κατέβηκαν με το σκοινί προς τα κάτω τσακίζοντας εκείνες  τις δυνάμεις που ήθελαν να προχωρήσουν την επανάσταση.

Και η όλη αυτή κρίσιμη  διαδικασία κράτησε στη Ρωσία  μόνο δύο ή τρία χρόνια, περίπου όσο κράτησε και στις άλλες επαναστάσεις.  Ενώ εμείς που ήμασταν σύγχρονοι της εξέλιξης αυτής από την επανάσταση στην αντεπανάσταση, θα διαφωνούσαμε ή θα συζητούσαμε για είκοσι ή τριάντα χρόνια ακόμη για το αν αυτή η κρίσιμη εξέλιξη είχε όντως λάβει χώρα.

«Και η αντιπολίτευσή σου , Λένιν, κατά τον τελευταίο χρόνο της ζωής σου, στον αδηφάγο σταλινισμό-τραγική όσο και να ήταν για σένα- αφορούσε έναν χωρίς ιδιαίτερη σημασία πια κυματισμό ανάμεσα στον σταλινισμό και τον τροτσκισμό, σαν να λέμε , ανάμεσα σην υπεραντιδραστική και  την φιλελεύθερη πτέρυγα της γραφειοκρατίας».

Η μοίρα του κόμματος των Μπολσεβίκων, η μοίρα του Λένιν και του Τρότσκυ, αποδεικνύει για άλλη μια φορά το γεγονός ότι τα πιο προχωρημένα τμήματα της κοινωνίας και οι πιο μεγάλοι ηγέτες περιορίζονται ως προς την προσωπικότητά τους από τις χωρικές και χρονικές συνθήκες και περιστάσεις. Και αυτός είναι ο λόγος που συχνά γίνονται στην πορεία συντηρητικοί, ανεξάρτητα από τις νέες απαιτήσεις της ζωής.

Ο θρύλος του Λένιν πλέον μου φάνηκε ως ένα μεγάλο ψέμμα, σχεδιασμένο για να συγκαλύψει  τα εγκλήματα της γραφειοκρατίας.

«Για να καταστρέψεις την τυραννία της γραφειοκρατίας, που χτίστηκε από τα δικά σου χέρια, Λένιν, θα έπρεπε να καταστρέψεις τον μύθο της αλάθητης σοφίας του προλεταριάτου. Την ώρα του μέγιστου κινδύνου , αντί να προσφέρεις το χέρι σου στο προλεταριάτο, το τράβηξες προς τα κάτω.

» Αν ο κόσμος έχει ακόμη να λάβει ένα μάθημα από αυτήν την  υπόθεση, εσύ το επιβεβαίωσες. Όταν οι μάζες είναι ανίκανες να σώσουν την επανάσταση, κανείς δεν μπορεί να το κάνει αντί γι’ αυτές. Η εμπειρία σου, Λένιν, αποδεικνύει ότι το μόνο μέσο για να διασωθεί η προλεταριακή επανάσταση είναι η προώθησή της ως το τέλος, ως το σημείο όπου οι μάζες είναι ολοκληρωτικά χειραφετημένες. Αν η επανάσταση μείνει στην μέη, θα έρθει μια μέρα όπου μια νέα  προνομιούχος μειοψηφία θα εξασκήσει την κυριαρχία της πάνω στους εργάτες . Οι σύγχρονες επαναστάσεις ή θα οικοδομήσουν  τον πλήρη σοσιαλισμό ή θα μεταλλαγούν μια μέρα σε αντιπρολεταριακές και αντισοσιαλιστικές. Θα μεταλλαγούν σε αντεπαναστάσεις».

«Ούτε Θεοί, ούτε αφέντες» , μια φωνή ανέβηκε από το  βάθη του ασυνείδητου μου, αλλά παρόλα αυτά, σταθερή, ακούσιμη και απαιτητική. Το πορτραίτο του Λένιν μέσα στο κελλί μου σχίστηκε σε χίλια κομμάτια και πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων.

Το κελλί ήταν σκοτεινό. Έξω είχε πέσει η νύχτα. Τα Ουράλια και οι στέπες είχαν πέσει σε μια δυσοίωνη σιωπή. Κι εγώ ήμουν άρρωστος και πονούσε η ψυχή μου. Για έξι μήνες δεν μπορούσα να ανοίξω το στόμα μου να μιλήσω, ούτε να γράψω μια λέξη σχετική με την πολιτική, πάνω στα νέα μου συμπεράσματα για τον μεγάλο επαναστάτη ηγέτη , τόσο  καταθλιμμένος ήμουν , τόσο υπέφερα που διαχωρίσθηκα οριστικά από τους μύθους του Λένιν , που είχα περιθάλψει μέσα μου τόσο πολύ.

——————————————-

 

[1]  Στις φυλακές και τα στρατόπεδα, ο Σίλιγκα συνάντησε ηγετικά στελέχη της ομάδας του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού , κρατούμενους ήδη  πριν από αυτόν, όπως ιδίως τον Τιμοφέι Βλαντιμίροβιτς Σαπρόνοφ ( 1887-1937), που είχε εκπροσωπήσει ηγετικά τους ΔΣ από το 8^ο Συνέδριο των Μπολσεβίκων ( 1919) ως και το 11ο (1922).  Ο Σαπρόνοφ ήδη το 1926  είχε υποστηρίξει ότι ο καπιταλισμός είχε αποκατασταθεί στην ΕΣΣΔ. Η συνθηκολόγησή του κατά το Πρώτο Πεντάχρονο με το καθεστώς οδήγησε στην απελευθέρωσή του, αλλά το 1932 ξαναεκτοπίσθηκε στη Σιβηρία και το 1937 εκτελέσθηκε.

[2] Ο ιακωβίνος αναρχικός Νετσάγεφ υπήρξε μαθητής του Μπακούνιν και εμπνευστής της «επαναστατικής κατήχησης», μια κλασσική μορφή του νιχιλισμού-μηδενισμού της τσαρικής περιόδου. Ήταν αυτός που ενέπνευσε  το μυθιστόρημα «Οι καταραμένοι» του Ντοστογιέφσκι- σημείωση του συγγραφέα.

[3]  Εδώ, η Ομάδα Εργατών συγκοινωνεί θεωρητικά με την κριτική της Λούξεμπουργκ στον Λένιν  στο έργο της «Η Ρώσικη Επανάσταση», όπου υποστηρίζεται ότι η άμεση δημοκρατία χωρίς πολιτικό πλουραλισμό σοσιαλιστικού τύπου  καταλήγει να αυτοαναιρείται-σημείωση δική μου.

[4] Θυμίζω εδώ ότι αυτή ήταν και η γραμμή της τάσης των Αριστερών Κομμουνιστών το 1918 (Ράντεκ, Μπουχάριν, Οσσίνσκυ). Αυτή η τάση μεγαλοστελεχών συμβιβάσθηκε γρήγορα με τον Λένιν ( Δ.Μπ.)

[5] Δεν είναι δύσκολο να αναγνωρίσει κανείς στον V. Smirnoff έναν πρόδρομο του James Burnham  (σημείωση του συγγραφέα). ο Burnham, προερχόμενος και αυτός Από το τροτσκιστικό ρεύμα των ΗΠΑ,  έγραψε το 1941 την «Επανάσταση των  διευθυντών», ισχυριζόμενος ότι πια οι ΗΠΑ, Η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση ήταν χώρες που είχαν υπερισχύσει οι μάνατζερ  και επιβάλει  τον γραφειοκρατικό διευθυντισμό ή κολλεκτιβισμό ( Δ.Μπ. ).

[6]  Βλ. σχετικά με τον εργατικό έλεγχο στη Ρωσία Μ. Μπρίντον «Οι μπολσεβίκοι και ο εργατικός έλεγχος», Αθήνα 1977 ,  Διεθνής Βιβλιοθήκη, σημείωση δική μου.

[7] Πράγματι, ο Λένιν κάνει  εκτενή αναφορά στο μοντέλο του γερμανικού κρατικού καπιταλισμού στο έργο του «Υπεραριστερά παιδιαρίσματα και η μικροαστική νοοτροπία», “Left Wing Childishness and the Petty Bourgeois Mentality”, May 1918 , www.marxists.org) –σημείωση δική μου.

[8] Είναι φανερό ότι ο Σίλιγκα δεν απαντά πειστικά στο ζήτημα των αγροτών, όπως άλλωστε και το σύνολο των προερχόμενων από την Αριστερή Αντιπολίτευση  –δική μου σημείωση.

[9] Ηγετική μορφή των Μπολσεβίκων, αργότερα μέλος του Π.Γ., επιφορτισμένος με την ηγεσία τω συνδικάτων. Εκκαθαρίσθηκε στο τέλος ως μπουχαρινικός ( Δ.Μπ.).

[10]  Στο σημείο αυτό, η παρουσίαση του «διαλόγου για τα συνδικάτα» δεν είναι μεν τελείως λανθασμένη, αλλά είναι κάπως σχηματική. Π.χ. δεν αναδεικνύεται η όχι ασήμαντη  διαφωνία  Λένιν-Τρότσκυ, τη στιγμή μάλιστα που το 1921 ο Τρότσκυ είναι ο χαρακτηριστικότερος εκπρόσωπος της τάσης προς τον κρατικό καπιταλισμό. 

[11]  Εδώ, υπάρχει ένα σοβαρό λάθος στην αφήγηση για το 10^ο Συνέδριο. Οι Τρότσκυ και Μπουχάριν στο 10^ο Συνέδριο ( «ομάδα των οκτώ»)  πρότειναν πιο γραφειοκρατικές πολιτικές από τον Λένιν και δεν ήταν καθόλου στη μέση. Ο Σαπρόνοφ της ομάδας των ΔΣ  είναι τελείως άλλη περίπτωση. Ίσως η ανακριβής αναφορά στον Τρότσκυ ως φιλελεύθερο γραφειοκράτη να εκκινεί από την αρχική τροτσκιστική τοποθέτηση του Σίλιγκα- σημείωση Δ. Μπ.

[12] Γερμανός επαναστάτης του 16^ου αιώνα, αποτελούσε την Άκρα Αριστερά του κινήματος της Μεταρρύθμισης. Ήρθε σε ανοιχτή ρήξη με τους ευγενείς και με τον Λούθηρο- Δ.Μπ.