14 May Κατιούσα – Θανάσης Σκρουμπέλος
Το μυθιστόρημα Ο Στάλιν στην Κολιμά είναι ένα τεράστιο Αν. Όχι μόνο αυτό του Δημήτρη Μπελαντή που το έγραψε, αλλά όλων όσων ονειρευτήκαμε μιαν άλλη κοινωνία, έναν παραδείσιο βίο χωρίς αγορά, κέρδη, χαφιέδες, φτώχεια και εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο.
Κάθε σελίδα του βιβλίου είναι γεμάτη ιστορία. Ονόματα, τόποι, πολεμικές μάχες, ιδέες, συγγνωστά όλα ,όλα όμως μέσα από το πρίσμα αυτού του Αν. Αν δεν γινόταν έτσι και γινόταν αλλιώς πως θα ήταν τα πράγματα;
Η Ιστορία δεν χωράει αν, η καρδιά όμως κι ο νους του ανήσυχου ανθρώπου χωράει, επεξεργάζεται υποθέσεις, δραπετεύει όχι για να γυρίσει στο παρελθόν και να το αλλάξει, αυτό άλλωστε μόνο λογοτεχνικά γίνεται.
Αλλά για να μην ξαναπάθουμε αυτά που πάθαμε. Κοντά στο νου κι η Γνώση.
Ο Στάλιν στην Κολιμά
Στο βιβλίο συγκρούονται οι δύο κολοσσοί που αποτελούν και τις όψεις του ίδιου νομίσματος: Στάλιν και Μπέρια.
Ποιος θα πάρει το τιμόνι του πλοίου που λέγεται πορεία μετά την επανάσταση; Τι θα γινόταν αν επικρατούσε ο ένας τι ο άλλος, τι κάποιος τρίτος; Σε ποιο λιμάνι θα άραζε τελικά το πλοίο- επανάσταση;
Στο μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας του Δ. Μπελαντή ο Τρότσκι δολοφονείται από τους πράκτορες του Μπέρια. Όμως ο Τρότσκι είναι αυτός που στο πραγματικό σύμπαν, καταστέλλει βίαια ως αρχηγός του Κόκκινου Στρατού την εξέγερση των “επαναστατών μες στην επανάσταση” ναυτικών στην Κρονστάνδη.
Το αναφέρω αυτό το γεγονός, γιατί το ίδιο το βιβλίο διαπραγματευόμενο το ο ένας ή ο άλλος στην εξουσία, θέτει και αυτό το ερώτημα, αυτήν την υπόθεση εργασίας στα μυαλά και για τον τρίτο, τον δολοφονημένο στην πραγματική ζωή από τους ανθρώπους του Στάλιν, Λέοντα Τρότσκι.
Η Ιστορία έχει απαντήσει και σε αυτό: «πάντα γίνεται αυτό που μπορεί να γίνει».
Η εξέγερση των Σπαρτακιστών στην Γερμανία καταλήγει στην σφαγή τους. Η επανάσταση που θα σταματήσει την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, την αγορά και το κέρδος, η παραδείσια συνύπαρξη με οδηγό την κόκκινη καρδιά μας, έχει ήδη πάει περίπατο; Ή θα μπορούσε να σταθεί εάν και εφόσον;
Ας προσθέσουμε στα προηγούμενα και ένα άλλο έμμεσο ερώτημα που βάζει το βιβλίο.
Ένα ερώτημα που μας καίει ακόμα και έκαιγε πολλούς και στο παρελθόν.«Μπορεί να σταθεί μέσα από σύνορα και τείχη ένας και μόνο επαναστατικός παράδεισος; Θα τα καταφέρει να νικήσει την ανάγκη που του επιβάλλει να αυτοσυντηρηθεί ακόμη και κόντρα σε αυτό που επαγγέλεται;». Με πιο απλά λόγια: Μπορούσε και μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός σε μια χώρα;
Και σε αυτό νομίζω ήδη η ιστορία έχει απαντήσει, η καρδιά όμως όχι.
Πίσω απο την πικρή ειρωνεία του θέματος, των φράσεων, των λέξεων, των χαρακτήρων και των ηρώων [ακόμη και αρνητικών] που συγκροτούν το βιβλίο του Δημήτρη Μπελαντή κρύβεται πόνος, αυτός ο άπειρος πόνος για το όνειρο της ανθρώπινης χειραφέτησης που χάθηκε. Όμως, πιστεύω κατά βάθος, ότι κρύβεται και κάποια αισιοδοξία. Το Αν που θέτει, κραυγάζει. Αν δεν έγινε τότε δεν αποκλείεται να γίνει αύριο, στο μέλλον, γιατί το όνειρο μπορεί να χάνει τη μάχη αλλά όχι τον πόλεμο, επανέρχεται διαρκώς.
Χαθήκαμε οριστικά και αμετάκλητα μόνο αν πάψουμε να ονειρευόμαστε. Αυτό είναι που κάνει το μυθιστόρημα Ο Στάλιν στην Κολιμά ένα χρήσιμο και πολύτιμο βιβλίο για όσους εξακολουθούμε να διαπραγματευόμαστε το όνειρο. Κι αν κάποτε το σύνθημα ήταν η φαντασία στην εξουσία, έχοντας πλέον την πικρή πείρα πως όπως και να βαφτίσεις την εξουσία η σκληρή της φύση δεν αλλάζει, λέω κι εγώ μαζί σας-αυτό μου γέννησε η ανάγνωση του βιβλίου- πως το όνειρο συνεχίζεται ακόμη και μες στον εφιάλτη που ζούμε σήμερα.
Και ποιος ξέρει; Τα τείχη που πέφτουν σιγά -σιγά με την παγκοσμιοποίηση και την πληροφορική άραγε τι δρόμους θα ανοίξουν;
Αποκλείεται ο τελευταίος χρηματιστής να κρεμαστεί κάποτε από τα άντερα του τελευταίου γραφειοκράτη- υπάλληλου της εξουσίας και της ανάγκης;
Αουσβιτς Μάρτιος 2018